→Büyük Selçuklu Devleti, Türk tarihindeki en önemli devletlerden birisidir. Oğuz Türkleri tarafından kurulmuştur.
→Devletin bilinen ilk atası Dukak Bey'dir.
→Devletin ismi Dukak'ın oğlu Selçuk Bey'den gelir.
→Selçuk Bey Oğuzların Üçoklar kolunun Kınık boyundandır.
→Oğuz sözcüğünün aslı "ok+uz” dur. Ok eski Türk dilinde boy anlamına gelmektedir. "z" sesi ise çoğul ekidir. Böylece Oğuz sözcüğü "boylar” anlamına gelmektedir. Arap tarihinde "Guz” Bizans tarihinde "Uz" ve Rus tarihinde de "Tor” olarak geçmiştir.
→ Selçukluların Ortaya Çıkması :
→Selçuklular, Oğuzların Üç Ok kolundan, Kınık boyuna mensupturlar. Uygur Devleti'ne bağlı olarak yaşayan Oğuzlar burada 10. yüzyıl başlarında bir devlet kurmuşlardır. Bu devletin ordu komutanı olan Dukak Bey'in ölümü üzerine yerine oğlu Selçuk Bey geçmiştir. Selçuk Bey, Oğuz Yabgusu ile anlaşamadığı için devletten ayrılarak Cend şehrine yerleşmiştir. Burada İslamiyet'i kabul etmişler ve üzerlerine gelen bir Oğuz ordusunu yenerek beyliklerini kurmuşlardır.
→Selçuk Bey'in ölümü üzerine yerine oğlu Arslan geçmiştir.
→Gazneli Mahmut, Arslan Bey'in topraklarını genişlettiğini görünce bir hile ile onu tutuklamış ve Semerkant'ta hapsetmiştir. Aslan Bey, 7 yıl hapis kaldıktan sonra da orada ölmüştür.
→Arslan Bey'in kardeşi Mikail Bey'in oğulları olan Tuğrul ve Çağrı Beyler beyliğin başına geçmiştir, Gaznelilerle sürekli savaşan iki kardeş, Nesa (1035) ve Serahs (1037) savaşlarını kazanmışlardır. Daha sonra da 1037 tarihinde Horasan'da bulunan Nişabur'u ele geçirip başkent yaparak bağımsızlıklarını ilan etmişlerdir. Ancak devletin asıl kuruluşu 1040 Dandanakan Savaşı'ndan sonra olmuştur.
→Gazneliler sürekli gelişen Selçukluları Horasan'dan çıkarmak amacıyla savaş ilan etmişler ve yapılan savaşı Selçuklular kazanmıştır.
→Dandanakan Savaşı'nın Sonuçları Selçuklular bağımsız olmuş ve Horasan Selçukluların eline geçmiştir.
→Gazneliler ve Karahanlılar, Selçuklu hâkimiyetine girmiştir.
→Abbasi Halifesi onayı ile Tuğrul Bey, Sultan ilan edilmiş ve Selçukluların İslam dünyasında önemi artmıştır.
→Rey şehri, Selçukluların başkenti olmuştur.
→Selçukluların güçlendiği yıllarda Abbasi Halifesi, Şii Fatimiler ve Şii Büveyhoğulları tehdidine maruz kalmaktaydı. Tuğrul Bey Halifeyi bu baskılardan kurtarmak için 1055 ve 1058 yıllarında iki kere Bağdat seferine çıkmıştır. Halifeyi, Şii Fatimiler ve Şii Büveyhoğulları baskısından kurtardığı için de kendisine doğunun ve batının hükümdarı unvanı verilmiştir.
Bu gelişmeler sonunda, Halife siyasi olarak Sultana, Sultan da dini olarak Halifeye bağlanmıştır.
→Selçuklular Anadolu'da
→Selçuklular, Anadolu'ya ilk kez 1018 yılında Çağrı Bey komutasında girmişler ve kısa bir keşif hareketi yapmışlardır.
→ İbrahim Yınal komutasında Anadolu'ya gönderdiği bir ordu Pasinler Savaşı'nda (1048) birleşik
Bizans, Gürcü ve Ermeni ordusunu mağlup etmiştir.
→Pasinler Savaşı'nın Sonuçları
→Bu savaş Türk-islam devletleri ile Bizans arasındaki ilk savaştır.
→Anadolu'da ilk başarı kazanılmış ve Van Gölü'nden Trabzon'a kadar olan topraklar Selçuklulara geçmiştir.
→Bizans'ın Selçukluları bölgeden çıkarma isteği başarısız olmuştur.
→Bu savaş aynı zamanda Türk-Ermeni ilişkilerinin de başlangıcı olmuştur.
1064 yılında, Tuğrul Bey'in ölümü üzerine, devletin başına Çağrı Bey'in oğlu Alp Arslan geçmiştir.
→Alp Arslan Dönemi
→Alp Arslan, Hanedan üyelerinin isyanını bastırdıktan sonra fetih hareketlerine devam etmiştir. Doğu Anadolu'da bulunan Ani ve Kars kalelerini ele geçirerek Gürcistan'ın fethini tamamlamıştır.
Selçuklular Türkleri Anadolu'dan kesin olarak çıkarmak için büyük bir ordu toplayan Bizanslıları ve 1071 yılında Malazgirt'te yapılan savaşta yenmiştir.
→Malazgirt Savaşı'nın Sonuçları
→Türklere yeni bir yurt kazanılmış ve Türkiye tarihinin başlangıcı olmuştur.
→Bizans'ın islam alemi üzerindeki baskısı sona ermiştir.
→Anadolu'da ilk Türk beylikleri kurulmuş ve Türkler denizciliğe başlamışlardır.
→Haçlı Seferleri'nin başlamasına sebep olmuştur.
→Anadolu ticaret yollarının kontrolü Selçukluların eline geçmiştir.
Melikşah Dönemi
→Alp Arslan'ın ölümü üzerine yerine oğlu Melikşah (1072-1092) geçmiştir. Melikşah babasının veziri olan Nizamülmülkü görevde bırakmıştır.
→Selçuklular en parlak zamanlarını Melikşah zamanında yaşamışlardır. Anadolu fetihlerine ara vermeden devam edilmiştir. Devletin sınırları; batıda Suriye, Arabistan, doğuda bütün Batı Türkistan'ı içine alacak şekilde büyümüştür.
→Melikşah döneminin en önemli olayı, Hasan Sabbah'ın önderliğinde devam eden Batınilik hareketidir. Batıni- ler, Vezir Nizamülmülk dâhil pek çok devlet adamını suikast ile öldürmüşlerdir.
→ Melikşah'ın ölümünden sonra devlet zayıflamıştır.
→Sultan Sancar'ın Katvan Savaşı'nda (1141) Kara-HitayIara yenilmesi devleti büsbütün sarsmış ve 1157 yılında Sultan Sancar'ın ölümü ile devlet sona ermiştir.
Selçukluların Yıkılma Nedenleri
→Devletin hanedan üyelerinin ortak malı sayılması ve Selçuklu prenslerinin ayaklanmaları,
→İran asıllı kişilerin devlette görev alması sonucu Türkmenlerin devlete küsmesi,
→Batıni tarikatının yıkıcı çalışmaları,
→Abbasi halifelerinin eski güçlerine kavuşmak amacı ile Selçuklu haneden üyelerini kışkırtmaları,
→Atabeylerin yetkilerini kötüye kullanmaları,
→Haçlı Savaşları'nın etkileri,
→Kara Hitaylara Katvan Savaşı'nda yenilmeleri ve Moğol baskılarının artması.
Selçuklu Devleti'nin Yıkılması Üzerine Kurulan Devletçikler
→Suriye Selçukluları, Kirman Selçukluları, Horasan Selçukluları, Irak Selçukluları ve Anadolu Selçukluları'dır.
Selçuklu Devleti'nin Yıkılması Üzerine Kurulan Atabeylikler
→Zengiler, Böriler, İldenizoğulları, Artuklar ve Harzemşahlar'dır.
Büyük Selçuklu Devleti'nin Özellikleri
→Doğuda Türkistan, kuzeyde Kafkasya, batıda Ege Denizi, güneyde Yemen'e kadar devletin sınırları genişlemiştir.
→İlk Türk medreseleri Tuğrul Bey tarafından Nişabur'da kurulmuştur.
→Bağdat medreseleri Vezir Nizamülmülk tarafından geliştirilmiştir.
→Melikşah adına Takvim-i Celali düzenlenmiştir.
→Anadolu Türklere yeni bir yurt olarak kazandırılmıştır.
→Hanedan üyeleri iyi yetişmeleri için eyaletlere ön tici olarak gönderilmiş ve yanlarında gönderilen hocalara Atabey denilmiştir.
→Abbasilerden alınan ikta sistemi daha çok geliştirilmiştir.
→Müslüman Türk dünyasının ilim alanında ilerlemesini sağlamışlar ve birçok ilim adamı yetiştirmişlerdir.