Başka birine ait sözün, hiç bozulmadan, ağızdan çıktığı gibi verilmesi doğrudan anlatımlı cümlelerdir. Doğrudan anlatımlı cümleler tırnak içinde ya da virgülle gösterilir.
␥❅Havayı inceleyen çiftçi "Yarın hava yağmurlu olacak." dedi.
␥❅Öğrenci "Öğretmenim konuyu bir kez daha anlatabilir misiniz?" dedi.
␥❅Annem eve erken gelin, dedi. ↔ Annem bana "Eve erken gelin." dedi.
␥❅ Müdür, sözünü "Herkese mutluluk diliyorum.” diyerek bitirdi.
→İkinci kişinin sözünün, asıl cümle içerisinde
bozularak verilmesi dolaylı anlatım cümlesidir.
␥❅Annem eve erken gelmemizi söyledi. (Dolaylı anlatım)
␥❅ Müdür, herkese mutluluk dilediğini vurgulayarak konuşmasını bitirdi. (Dolaylı anlatım)
␥❅Gökyüzüne bakan çiftçi yarın havanın yağmurlu olacağını söyledi. (Dolaylı anlatım)
␥❅Kardeşim işten sonra beni ziyarete geleceğini söyledi. (Dolaylı anlatım)
␥❅Atatürk, orduların ilk hedefinin Akdeniz olduğunu söyledi. (Dolaylı anlatım)
Not: Doğrudan anlatımın yapıldığı cümlelerde "-de"
fiilinden, dolaylı anlatımın yapıldığı cümlelerde ise "-söyle"
fiilinden daha çok yararlanılır.
␥❅ Bu eşyaları eve taşı, dedi. ↔ (Doğrudan anlatım)
␥❅Bu eşyaları eve taşımamı söyledi. ↔ (Dolaylı anlatım)
Olumlu ve Olumsuz Cümleler:
1) Anlamca
→Yüklemde bildirilen eylemin, işin, durumun,
varlığın, var olma durumunun gerçekleştiğini ya da gerçekleşeceğini gösteren
cümleler anlamca olumlu cümlelerdir.
→Yüklemde bildirilen eylemin, işin, durumun,
varlığın, var olma durumunun gerçekleşmediğini ya da gerçekleşmeyeceğini
bildiren cümleler ise anlamca olumsuz cümlelerdir.
␥❅Dün, teyzem öldü. (Ölüm gerçekleşmiş. ↔olumlu)
␥❅Resim çok çirkinmiş. (Çirkinlik durumu gerçekleşmiş. ↔ olumlu)
␥❅Binalar birer birer boyanacakmış. (Boyama eylemi gerçekleşecekmiş. ↔ olumlu)
␥❅Zaman her şeyin ilacıdır. (Zaman, her şeyin ilacı imiş, zamanın ilaç olma durumu gerçekleşmiş. ↔olumlu)
␥❅Çilemiz, bir gün olsun azalmadı. (Azalma, gerçekleşmemiş. ↔ olumsuz)
␥❅Kimseyi üzmezdi. (Üzme eylemi gerçekleşmemiş. ↔ olumsuz.)
␥❅Bugün okula gitmeyeceğim. (Okula gitme eylemi gerçekleşmemiş. ↔olumsuz)
Not: Bir cümlede aşama aşama bir olayın olumlu ya da olumsuz
olarak gerçekleştiğini anlatan cümlelere aşamalı durum bildiren cümleler
denir.
→Cümlede aşamalı durumu ifade etmek için;
"giderek, gittikçe, günden güne, her geçen gün (ay, yıl...), yavaş
yavaş" gibi sözcükler kullanılır.
␥❅Kar giderek hızını artırıyordu.
␥❅Araba yokuştan aşağı inerken gittikçe hızlanıyordu.
␥❅Sana olan sevgim her geçen gün büyüyor.
␥❅Yeni işinden her gün biraz daha soğuyordu.
2)Biçimce
Cümledeki işi, eylemi, durumu bildiren yüklemde
"-ma, -me, -maz, -mez; yok, değil” ek ve sözcükleri bulunuyorsa o cümle
biçimce olumsuzdur.
␥❅Onu çok sevdim. ↔ (Anlamca da biçimce de olumlu)
␥❅Onu hiç sevmedim. ↔ (Anlamca da biçimce de olumsuz) Sevme eylemi gerçekleşmemiş (Anlamca olumsuz), ayrıca yüklemde "-ma, -me, -maz, -mez; yok, değil" ek ve sözcüklerinden biri var. (biçimce olumsuz)
␥❅Burada hiç huzur yok. ↔ (Anlamca da biçimce de olumsuz) "Huzur” gerçekleşmemiş (anlamca olumsuz), ayrıca yüklemde "-ma, -me, -mazı -mez, yok, değil” ek ve sözcüklerinden biri var. (biçimce olumsuz)
␥❅Bu, taze bir haber değil. ↔ (anlamca da biçimce de olumsuz) Haberin tazeliği gerçekleşmemiş (anlamca olumsuz) ayrıca yüklemde "-ma, -me, -maz, -mez; yok, değil” ek ve sözcüklerinden biri var. (biçimce olumsuz)
␥❅Böyle bir günde biz hiç dostlarımızı hatırlamaz mıyız? ↔ "-maz, -mez” olduğu için biçimce olumsuz fakat "hatırlarız” anlamına geldiği için anlamca olumludur.
Not: "-mav -me, -mazı -mez; yok,
değil" ek ve sözcükleri cümleyi biçimce olumsuz yapar. Yüklemde
bunların ikisinin aynı anda kullanılması ise o cümleyi biçimce olumsuz, anlamca
olumlu yapar. Bunu, matematikteki "eksiyle eksinin çarpımı artıdır."
kabulüyle hatırlayabilirsiniz.
␥❅ Bu adamda akıl yok değil. ↔ (akıl var) (Biçimce olumsuz, anlamca olumlu)
␥❅ Seni sevmiyor değiliz. ↔ (seviyoruz) (Biçimce olumsuz, anlamca olumlu)
→"Ne... ne" bağlacı cümleyi anlamca
olumsuz yapar ama cümle biçimce olumsuz değildir.
␥❅ Beni ne aradı ne de sordu. ↔ (aramadı, sormadı) (Biçimce olumsuz, anlamca olumlu)
␥❅Ne okulda bulabildim ne de mahallede. ↔ (bulamadım) (Biçimce olumsuz, anlamca olumlu)