a) Üslup (Biçim/Tarz) ve İçerik Bildiren Cümleler:
Bir sanatçının dili kullanma
şekli, sözcük seçimi ve cümle kurma biçimine üslup denir. Yazarın "dil
ve anlatım özellikleri"nin tümü yazarın üslubunu gösterir. Kısacası
yazarın nasıl yazdığıyla, yazış biçimiyle ilgili bilgi taşıyan cümleler üslup
cümleleridir. Yazarın yazış biçimini vermeyip yazarın neyi anlattığını, neyden
bahsettiğini bildiren cümleler ise içerik (konu) cümleleridir.
␥❅Şairlerin birçoğu, uzun uzun betimlemeler yaparak okuyucuyu adeta yormaya çalışıyor. (üslup)
␥❅Yazar, romanda 16. yy. İstanbul yaşamını ele almıştır. (konu/içerik cümlesi)
␥❅Yazar, romanında 16. yy. İstanbul yaşamını süslü bir anlatıma kaçmadan ele almıştır. (üslup/içerik)
␥❅Bir kadının entelektüel ve duygusal yalnızlığını anlatıyor, Duygu Asena. (konu/içerik cümlesi)
Çıkmış Soru
Aşağıdakilerden hangisi üslupla ilgili bir
yargıdır?
A) Romanın konusu bireyin toplumla yaşadığı çatışma ve
sorunlardır.
B) Son oyununda da halk destanlarından aldığı konunun
yinelendiği görülüyor.
C) Karakterlerin iç dünyasını, onların olaylar
karşısındaki tutumlarını ortaya koymuş.
D) Köyü ve köylüyü anlatırken gerçekte şehirden
bahsediyor.
E) Yazar yaşayan Türkçeyle ele aldığı eserinde geriye
dönüş tekniğini kullanmış,
Cevap
E seçeneğindeki "yaşayan Türkçeyle ve geriye dönüş
tekniği" ifadeleri yazarın anlatış tarzıyla ilgili ifadelerdir. A, B, C ve
D seçeneklerinde konudan bahsetmektedir,
Cevap E
b) Eleştiri / Değerlendirme Cümleleri:
Bir yapıt ya da sanatçı hakkında olumlu ya da olumsuz
yargı bildiren cümlelerdir. Değerlendirme bir inceleme, eleştirme işidir. Bu
nedenle çoğu kez cümleyi söyleyen kişi kendi kanılarını da söyleyişine katar.
Ancak kanılar katılmadan da değerlendirmede bulunulabilir. Eleştiri
cümlelerinde nesnellik hedeflense de genellikle özneldir.
␥❅Okuru eserden soğutabilecek, klişe sayabileceğimiz bir olaylar silsilesi yaratmış yazar. Uzun ve kuru cümlelerle, yine uzun ve sıkıcı betimlemeler kurulmuş. (olumsuz eleştiri)
␥❅Eserin okuru kendine çeken, ilginç bir adı var. (olumlu eleştiri)
␥❅Dili yalın olmasına rağmen, konuları sıradan ve sıkıcı. (hem olumlu hem olumsuz eleştiri)
␥❅Bu kitapta elli yıllık şiir serüvenimize ait yirmi sanatçının şiirleriyle karşılaşacaksınız.
␥❅Bu kitapta yer alan şiirler beni başka dünyalara götüren en güzel şiirlerdir. (Olumlu)
␥❅Romancı gerçekleri düş gücüyle yeniden biçimlendiren kişidir. (genel-değerlendirme yok)
␥❅Bu romandaki kişilerin birbirleriyle ilişkisi üzerine birçok inceleme yapılmıştır. (genel-değerlendirme yok)
␥❅Bu eserde konu gerçek yaşamdan alınmış, kişiler karakterlerine uygun biçimde konuşturulmuştur. (olumlu)
Çıkmış Soru
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde öznel bir
değerlendirme söz konusudur?
A) Romanda anlatılanlar Kurtuluş Savaşı yıllarında
geçiyor.
B) Öyküdeki kişilerin dördü kadın, üçü erkektir.
C) Romanın sonunda kahramanların hepsi ölüyor.
D) Kitaptaki ilk öykünün konusu köy yaşamıdır.
E) Öykülerin anlatımında bir kuruluk, bir tekdüzelik
görülüyor.
Cevap
Öznel bir değerlendirmede yazar kendi duygularını,
kişişel görüşlerini ve yorumlarını söyler. A, B, C, D seçeneklerinde bir yoruma
bağlı olmayan kanıtlanabilir yargılar vardır. E'de ise "kuruluk,
tekdüzelik” sözü yoruma bağlıdır. Bu da öznellik demektir.
Cevap E
Not: Kişinin kendine yönelik eleştirilerine öz
eleştiri denir.
␥❅Edebî bir dil kullandığım için okurlara kendimi pek ifade edemedim.