» Matematik Konum:
Herhangi bir noktanın Dünya üzerindeki yerinin Ekvator'a
ve Başlangıç Meridyeni'ne göre konumudur.
Türkiye'nin
Matematik Konumunun Sonuçları
36° Kuzey ve 42° Kuzey Paralelleri Arasında Olmasının Getirdiği
Sonuçlar
-Kuzey Yarım
Küre'de olması
-Orta
Kuşak'ta yer alması
-Kuzey -
güney arasındaki kuş uçuşu uzaklığın 666 km olması
-Doğusu
batısı arasında 19 meridyen farkı olması
-Doğusu
batısı arasında 19x4 = 76 dakika zaman farkının olması ,yani Iğdır’da Güneş
doğduktan 76 dakika sonra Çanakkale de doğar.
-2. ve 3.
saat dilimleri arasında yer alması ve tek bir ortak saat kullanılması
Bunun
sonucunda kuzeye doğru
-Çizgisel
hız,
-İki
meridyen arası mesafe,
-Denizlerin
tuzluluk oranı AZALIR.
2) Dönence
dışında yer alması
Bunun
sonucunda;
-Güneş
ışınları hiçbir zaman dik gelmez,
-Gölge boyu
hiçbir zaman sıfır olmaz,
-Gölge yönleri her zaman kuzey yönlerini gösterir,
-En uzun gündüz 21 Haziran'da,
-21 Haziran'da gölge boyu en kısadır. Güneş daha dik açıyla gelir. Tepeden.
-En uzun
gece 21 Aralık'ta yaşanır.
-21 Aralık'ta gölge boyu en uzundur. Güneş ışınları daha küçük açıyla gelir.
3) Dağların güney yamacının kuzeyinden daha sıcak olması (Bakı etkisi)
Bunun
sonucunda;
-Güneyde
tarım ürünlerinin daha çabuk olgunlaşması , hayvancılık erken başlar.
-Sıcaklık
yüksektir.
-Çığ, sel ve
taşkın riski artar. (olumsuz etkisi)
-Orman,
yerleşme ve kalıcı kar sınırının daha yüksek olması
-Karların
daha çabuk erimesi gerçekleşir.
Not: Dönenceler dışında bakı etkisi yıl
boyunca aynıdır. Dönenceler dışında bakı etkisi yıl boyunca Kuzey Yarım Küre'de
GÜNEY yamaçlarda , Güney Yarım Küre'de KUZEY yamaçlarda
etkilidir.
Not: Ülkemiz
dönenceler dışında yer aldığı için bakı etkisi yıl boyunca güney yamaçlarda
etkilidir.
4) Orta
kuşakta yer alması
Bunun
sonucunda;
-Dört mevsim
belirgin olarak yaşanır,
-Cephe
yağışları görülür.
-Ülkemizde
batı rüzgârları etkili olur.
-Buzulların
oluşturduğu kıyı tiplerine rastlanmaz.
-Akdeniz iklim kuşağında yer alır.
Bunlara göre matematik konum bir yerin sahip olduğu koordinatlara bağlı olarak oluşan tüm özelliklerini içerir.
Not: Karadeniz’de özellikle
kış aylarında Kuzey Yamaçların daha sıcak olması
ve kuzeyde yerleşmelerin daha fazla olması Bakı Etkisi ile
çelişir. Buna Denizsellik Etkisi denir.
Karadeniz
Bölgesinin konumu İç Anadolu ve Doğu Anadolu bölgelerinin kuzeyi olduğu için ve
Karadeniz’in GÜNEY yamaçları İç Anadolu ve Doğu Anadolu bölgelerinin soğuğunu
alır. Karadeniz bölgesinin kuzeyinde ise deniz vardır. Denizden gelen sıcak
hava Karadeniz’in kuzey yamaçlarını ısıtır. Bu yüzden Karadeniz’in Kuzey Yamaçlarında yerleşim
daha fazladır.
Özet;
Güneyden
Kuzeye Gidildikçe
1) Güneş
ışınlarının geliş açısı daralır. Sıcaklık azalır. Buharlaşma azalır. Denizlerin
tuzluluk oranı azalır. Ayrıca sıcaklık azaldığı için Deniz Turizmi süresi
azalır.
2)Tarım
ürünleri olgunlaşma süresi uzar. Çukurova da yılda 2 ürün alınırken
Karadeniz’de 1 ürün alınır.
3) Karın
yerde kalma süresi uzar.
4) Gölge
boyu uzar.
5) Çizgisel
hız azalır. (Birim zamanda alınan yol) Mardin Güneyde olduğu için daha hızlı
yol alırken, Artvin daha yavaş yol alır.
6) Yer
çekimi artar. (Kutuplardan basık olduğu için, göz ardı edilebilir ama yine de
sorulabilir.)
7) Gurup(Güneşin
batış süresi) ve tan(Güneşin Doğuş Süresi) süresi artar.
8)Tutulma
oranı artar. (Akdeniz’e Güneş daha dik gelir, Dik gelen ışık daha sıcaktır.)
9)
Gece-Gündüz süre farkı artar. Ekvatorda 12 saat gece, 12 saat gündüz olurken,
Kutuplarda 6 ay gece, 6 ay gündüz olur.
10) Kalıcı
kar alt sınırı yere yakın olur. Haliyle yerleşim, orman ve tarım üst sınırı
azalır.
11)
Meridyenler arası mesafe kısalır. (Süre değişmez-Çizgisel hızdan kaynaklı süre
aynıdır.4 dk)
12)Paralel
dairelerin boyları kısalır ancak, dereceleri artar. Ekvator 0°.
=>
Antalya’da denize girme süresinin Zonguldak’tan uzun olmasının nedeni enlem
etkisidir.
=> Güney
– Kuzey Yönlü içinde süre geçen soruların cevabı Enlem
Etkisi’dir. :)
Not: 4
mevsim aynı anda yaşanıyor derse Göreceli (Özel) konumdan bahsediyor demektir.
