Paragraf: bir yazının düşünce bütünlüğü taşıyan en büyük birimidir. Bir ana düşünce etrafında, belirli bir düzen içinde bir araya getirilen cümlelerden oluşur.
Paragrafin Bölümleri:
Giriş Bölümü: Bir cümleden oluşur ve konuya giriş
yapılır. Bu cümlede kendisinden önce cümle gerektiren ifadeler ile "fakat,
ama, ancak, halbuki, oysaki" gibi bağlaç, "bu, şu, o" gibi
işaret sıfatı ve zamirleri bulunmaz.
Gelişme Bölümü: Bir cümleden oluşabilir; ancak
genellikle birden fazla cümleden meydana gelir. Girişte verilen konunun
açıklandığı, betimlendiği, tartışıldığı, öykülendiği bölümdür. Paragrafın
yardımcı düşünceleri, bu bölümde sıralanır. Bu bölümde düşünceyi geliştirme tekniklerinden
(açıklama, karşılaştırma, tanık gösterme, örnekleme vb.) yararlanılır.
Sonuç Bölümü: Paragrafta ele alınan düşüncenin sonuca
bağlandığı bölümdür. Sonuç cümlesi genellikle tek cümleden oluşur.
Paragrafta Konu: Paragrafta üzerinde durulan düşünce,
kavram, duygu, olay konuyu oluşturur. Konu, başlık gibi tek bir sözcük veya bir
sözcük grubu biçimindedir.
Konuya Bakış Açısı: Bir konunun tüm yönleri, ancak
bir yazıda ele alınabilir. Bu nedenle bir yazıda anlatılabilecek konunun sadece
bir yönü paragrafta İfade edilir. Bu yöne konu sınırlandırılmasıyla ulaşılır.
Sınırlı konuya farklı yazarların değişik şekilde yaklaşmalarına bakış açısı
denir.
Ana Düşünce: Her yazan yazı yazmaya yönelten bir
neden vardır. Yazarın bir yazıda anlatmak istediği düşünce, o yazının ana
düşüncesidir.
Yardımcı Düşünceler: Paragraftaki ana düşünceyi
destekleyen ve onu açıklayan, geliştiren düşüncelere yardımcı düşünce denir.
Yardımcı düşünceler, ana düşünceyi anlam yönüyle bütünler niteliktedir.
Paragraf
Çeşitleri:
Olay Paragrafı: Hikâye, roman gibi olaya dayalı bir
konunun ele alındığı paragraflardır. Genellikle bu tür paragraflar belirli bir
olay örgüsünün anlatıldığı türlerde kullanılır.
Düşünce Paragrafı: Düşünce paragraflarında yazarın
bir konuyla İlgili olumlu ya da olumsuz görüşleri anlatılır. Yazar, kendine
göre doğru birtakım yargılarım okuyucuya aktarır.
Duygu Paragrafı: Şiirlerde ve şiire yakın düzyazılar
(mensur şiir gibi)da kullanılan paragraf türleridir. Bu tür paragraflarda ya da
şiirlerde düşünce değil, duygu ön plandadır.
Tümevarım Paragrafı: Konunun açıklayıcı cümlelerinin
paragrafın başında yer aldığı, bu cümlelerden sonra ana düşünce cümlesinin ele
alındığı paragraf türüdür. Önce verilen yardımcı düşünceler okuyucuyu bir
sonuca götürür; bu sonuç ana düşünce cümlesidir.
Tümdengelim Paragrafı: Ana düşüncenin paragrafın ilk
cümlesinde verildiği, bundan sonra ana düşüncenin yardımcı düşünce cümleleriyle
açıklandığı paragraf türüdür. Sonuç cümlesiyle paragraf bir sonuca ulaştırılarak
sonlanır.
Paragraf Oluşturma: Her paragraf kendi içinde dil ve
düşünce bütünlüğü taşır. Dil ve düşünce bütünlüğü, ayrı ayrı verilmiş bir
paragraf cümlelerini yerlerine yerleştirmede yardımcı olur. Paragrafta yer
alacak öncelikle ilk cümle tespit edilir (Bu ilk cümlenin özellikleri yukarıda
giriş cümlesinde açıklanmıştı.). Bu cümleden sonra gelebilecek cümleye, bu
cümlede yer alan sıfat, zamir ve bağlaçlar ile düşünce bağına bakılarak karar
verilir.
Boş Bırakılan Yeri Tamamlama: Öncelikle paragrafta
verilen ana düşünce cümlesi bulunur. Boş bırakılan yerden önceki ve sonraki
cümle okunur. Bu iki cümlenin dil ve düşünce bağıyla ilişkili ve ana düşünceye
uygun cümle, seçenekler arasından seçilir.
Paragrafın Başlığı: Paragrafın başlığını bulmak için
öncelikle paragrafın bütünü okunur ve ana düşüncesi tespit edilir, Paragrafta
işlenen konuya ve ana düşünce cümlesine uygun başlık seçilir. Başlık bir bakıma
konunun ve ana düşüncenin bir sözcükten veya sözcük grubundan oluşan bir çeşit
özeti niteliğindedir.