A) Yolun iki yanında tek katlı evler sıralanıyordu.
B) Küçük bir dere kendini sessizce denizin kollarına bırakıyordu.
C) Babasının kendisine sıkıca sarılmasından çok hoşlanırdı.
D) Babasıyla balığa gittiği sıcak yaz günlerini hiç unutmuyordu.
E) Küçüklüğünün geçtiği bu kıyı kasabasına yıllardır uğramamıştı.
Cevap
Seçeneklerde geçen sıfat tamlamalarını bulalım. A'da "iki
yan", "tek katlı"; B'de "küçük bir dere"; D'de
"sıcak yaz günleri", E'de "bu kıyı kasabası” söz grupları sıfat tamlamalarıdır.
C'de ise herhangi bir sıfat yoktur, dolayısıyla sıfat tamlaması da yoktur.
Cevap C
2) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir isim tamlaması
kullanılmıştır?
A) Kardeşimin böyle bir şey yapacağını sanmıyordum.
B) Okulunun ne zaman açılacağını bile bilmiyordu.
C) Arkadaşının kitabını bulamayınca çok üzüldü.
D) Evinin düzenli olmasına özen gösterirdi.
E) Sarsıntının önce nerede duyulduğu öğrenilemedi.
Cevap
Seçeneklerdeki tamlamaları ve tamlamaya benzer söz öbeklerini
bulalım. A'da "kardeşimin böyle bir şey yapacağı” grubu ilgi ve iyelik
eklerini bağlayıcılığından dolayı bir isim tamlamasına benziyor. Ancak
"yapacağı” sözü isim soylu bir sözcük olmadığından grup, isim tamlaması
sayılmaz. B'de "okulunun ne zaman açılacağı” D'de "evinin düzenli
olması", E'de sarsıntının nerede duyulduğu” grupları tamlamaya benzer gruplardır.
Ancak iyelik eki alan sözcükler isim soylu değildir. C'de ise "arkadaşının
kitabı” isim tamlamasıdır. Çünkü her iki unsur da isimdir ve tamlama ekleriyle
bağlanmışlardır.
Cevap C
3) İsim tamlamalarında zamirler de tamlayan olur.
Aşağıdakilerin hangisinde bu kurala uygun bir örnek
vardır?
A) Onun kardeşi bu köyde öğretmenmiş.
B) Çeşmenin başında büyük bir kalabalık toplandı.
C) Yolcunun çantasını bulup getirmişler.
D) Kapının önünde yaşlı bir adam duruyordu.
E) Otobüs durağında bizden başka kimse yoktu.
Cevap
Seçeneklerdeki tamlamaları inceleyelim. A'da "Onun kardeşi",
B'de "çeşmenin başı", C’de "yolcunun çantası", D'de
"kapının önü", E'de "otobüs durağı” tamlamaları kullanılmış.
A'daki tamlamada tamlayan durumunda bulunan "onun” sözü şahıs zamiridir.
Cevap A
4) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde tamlayanı düşmüş bir isim
tamlaması vardır?
A) Önce kendi işini bitir, bana sonra yardım edersin.
B) Onların yeni aldıkları evi gördün mü?
C) Sen her zaman buraları çok sevdiğini söylemez miydin?
D) Bu cüzdanı kardeşi yolda bulmuş.
E) Söylendiğine göre bu yıl Ankara'da su sıkıntısı olmayacakmış.
Cevap
Seçenekleri incelediğimizde A'da "kendi işin” şeklinde bir
tamlama görüyoruz. Burada "kendi” sözü zamir görevinde kullanılmıştır ve
ikinci şahıs ifade edecek biçimdedir; tamlayan sayılabilir. B ve Cde isim tamlaması
yok. E'de "su sıkıntısı” belirtisiz isim tamlamasıdır ve tamlayanı vardır.
D'de ise "kardeşi" sözü kullanılmış. Bunu "onun kardeşi”
şeklinde söyleyebiliriz.
Cümlede "onun” tamlayanı olmadığından "kardeşi” tamlananı,
tamlayanı düşmüş bir isim tamlaması olarak kullanılmıştır.
Cevap D
5) Burası, yeşilin bin bir tonunu barındıran ağaçlı bir yoldu. Bu
cümlede geçen "yeşilin bin bir tonu” ad tamlamasında tamlayanla tamlananın
arasında bir sıfat bulunmaktadır.
Aşağıdakilerin hangisinde buna benzer bir ad tamlaması
vardır?
Soruda istenen özellik iyice açıklanmış. Buna göre seçeneklere
baktığımızda benzer bir tamlamanın B'de olduğunu görüyoruz. Burada "adamın
kocaman eli" isim tamlamasında "adamın” tamlayan, "eli” tamlanandır.
Ayrıca "kocaman” sıfatı "eli” tamlananını nitelemiştir. Bu,
yukarıdaki örneğin benzeri bir kullanımdır.
Örnek cümlede "-den” eki, "resimdekilerden
hangisi” şeklinde isim tamlaması yapmıştır. Aynı ek, A'da yer bildirmiş,C'de
sıfat yapmış, D'de zamiri edata bağlamıştır. E'de eklendiği sözü zarf
yapmıştır. B'de ise "gelenlerden biri" şeklinde bir belirtili isim
tamlaması yapmıştır. Burada "-den” eki yerine "-in” ilgi ekini
kullanabiliriz.
Cevap B
7)Aşağıdaki dizelerin hangisinde, tamlananı tamlayandan önce
söylenmiş bir belirtili ad tamlaması vardır?
A) Beni, sokağımıza dönen eski, tahta köprüden geçirin
B) Müjdeye koşsun komşu çocukları evimize
C) Sıcacık tarhana çorbasının içimiyle başlasın sabah
D) Kâğıtlarla camlarını örteyim pencerelerin
E) Eski, ılık akşamlar yağmurla çalsın kapımızı
Cevap
Tamlananın tamlayandan önce söylenmesi, tamlayanla
tamlananın yer değiştirmesi demektir. Böyle bir kullanım D'de yapılmıştır.
"Pencerelerin camları” tamlamasında tamlanan olan "camları” sözü
tamlayan olan pencereleri” sözünden önce söylenmiştir.
Cevap D
8) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir tamlanan birden fazla
tamlayana bağlanmıştır?
A) Beni yokuşun başında bekleyin.
B) Çocuğun ayakkabıları da önlüğü de yırtıldı.
C) Çiçeklerin de böceklerin de ayrı bir güzelliği van
D) Denizin kokusu, dalgaların sesi bir başkadır burada.
E) Kır şarkılarının esintisi geliyor kulağıma.
Cevap
Bir tamlananın birden fazla tamlayana bağlandığı seçenek
C'dir. Bu cümlede geçen "çiçeklerin” ve "böceklerin” sözleri
tamlayan, "güzelliği” tamlanandır. A'da "yokuşun başı” tamlamasında,
hem tamlayan hem tamlanan bir tanedir. B'de "çocuğun” tamlayan, "ayakkabıları”
ve "önlüğü” tanılanandın Yani birden fazla olan, tamlanandır. D'de
"denizin kokusu", "dalgaların sesi” ayrı tamlamalardır. E'de
"kır şarkılarının esintisi” zincirleme isim tamlamasıdır.
Cevap C
9) Aşağıdaki cümlelerde altı çizili kelimelerden hangisi, ad
tamlamasının sıfatı olarak kullanılmıştır?
A) Eski bir kırmızı çocuk hırkası suda sallanıp duruyordu.
B) Her pencereden bir kahkaha, konuşmalar, gülücükler,
mırıltılar geliyordu.
C) Kavun, karpuz kabukları, ölü balıklar kıyıya vurmuş.
D) Suyun üstünde, domates, salatalık, patlıcan çürükleri, boş
şişeler vardı.
E) Denize dökülenlere canavarlar saldırıyor paslı dişleriyle.
Cevap
Altı çizili sıfatların niteledikleri isimleri inceleyelim.
B'de "bir” sıfatı "kahkaha” isminin, C'de "ölü” sıfatı
"balıklar” isminin, D'de "boş” sıfatı "şişeler" isminin E’de
"paslı” sıfatı "dişler” isminin, sıfatlarıdır. A'daki "kırmızı” sıfatı
ise "çocuk hırkası” belirtisiz isim tamlamasının sıfatıdır.
Cevap A
10) Aşağıdaki cümlelerin hangisinde zincirleme ad tamlaması
vardır?
A) Filmdeki olaylar İsviçre sınırında geçiyor.
B) Kitapları, türlerine göre ayırarak kitaplığa yerleştirdim.
C) Gelecek yıl yaz tatilini Antalya'da geçireceğiz.
D) Sanatçı, ilk sergisini önümüzdeki hafta İstanbul'da açacakmış.
E) Serüven romanlarının okuyucusu her yıl biraz daha
artıyor.
Cevap
Seçeneklerdeki ad tamlamalarını inceleyelim. A'daki "İsviçre
sınırı” belirtisiz isim tamlamasıdır, B'de tamlama yok, C'deki "yaz
tatili” belirtisiz isim tamlaması, D'de tamlama yok. E'deki "serüven
romanlarının okuyucusu” tamlaması ise zincirleme isim tamlamasıdır. Çünkü
"serüven romanları” belirtisiz isim tamlaması, ilgi ekini alarak
"okuyucu” ismini tamlamıştır. Böylece tamlayanı isim tamlaması olan
zincirleme isim tamlaması oluşmuştur.