Giriş
Doğada canlı çeşitliliği açısından birçok canlı türü yaşamaktadır. Bazı canlılar tek hücreli (çıplak gözle görülemez), bazı canlılar ise çok hücrelidir(çıplak gözle görülebilir). Canlılar arasındaki çeşitliliğin bu kadar fazla olmasına rağmen birbirleriyle ortak özellikleri vardır. Bu konumuzda bu ortak özelliklerden bahsedeceğiz.
1) Büyüme ve Gelişme:
Bir canlı ister tek hücreli olsun ister çok hücreli olsun muhakkak büyüyüp gelişecektir. Tek hücreli bir canlının Stoplazma'sının genişlemesi büyüdüğü anlamına gelirken bizim ya da bir kedinin boyunun uzaması büyüdüğümüz anlamına gelir.
2) Metabolizma:
Canlıların vücudunda gerçekleşen yapım ve yıkım tepkimelerinin tamamına denir. Yapım tepkimelerine anabolizma, yıkım tepkimelerine ise katabolizma denir.
3) Boşaltım:
Böbrek
4)Adaptasyon:
Bulunan ortama uyum sağlama anlamına gelir.
5) Homeostazi:
Kararlı iç dengeye sahip olma durumu.
6) Beslenme:
Bazı canlılar kendi besinini üretirken, bazıları dışardan alır.
7)Organizasyon:
8) Uyarılara tepki:
9) Hareket:
10) Üreme:
11)Solunum:
12)Hücresel yapıya sahip olmak:
Biyoloji Bilimi nedir?
Yaşam bilimi, Canlı bilimi. Canlıların yapısını, gelişimini, görevlerini, değişimini, sınıflandırmasını ve coğrafi dağılımını yani her şeyini inceleyen bilim dalıdır. Biyoloji bilimi ile ilgili çalışmalar yapan bilim insanlarına biyolog denir.
Biyoloji bilimi evrensel sorunlara çözüm arar. Örneğin;
1)Sağlık sorunları(pandemi)
2)Gıda sıkıntısı
3) Çevre kirliliği
1) Hücresel Yapı:
Hücre yapısı bakımından canlılar Prokaryotlar , Ökaryotlar olmak üzere ikiye ayrılır.
Prokaryot ve ökaryotlar ın ortak özellikleri
DNA,RNA, Ribozom(zarsız organeldir. Protein sentezinde rol alır.yeni tüm canlılarda protein sentezi vardır.),Hüce zarı ve stoplazmadır.
Hücre proteinlerini, enzimlerini, RNA çeşitlerini ve ATP sni kendi sentezler. (ATP üretilir ve tüketilir)
Hücre zarından madde alışverişini yapar(pasif ve aktif taşıma)
Mutasyona uğrayabilme özelliği vardır.
Glikoliz tepkimeleri vardır. (O2'li, O2'siz ve fermantasyon solunumları)
farkları ise;
DNA ökaryotlarda bir zarla çevrilidir. Buna çekirdek denir.
Prokaryotlarda gelişmiş(zarlı) organeller yoktur.
Prokaryotlar: Bakteriler, Arkeler(Arkebakteriler)
Ökaryotlar: Protistler(Amip,Paramesium,öglena), Bitkiler, mantarlar, hayvanlar.
Hücre sayısı bakımından canlılar;
tek hücreliler: bakteriler ve arkeler (prokaryotların tamamı tek hücrelidir)
Çok hücreliler: Hayvanlar ve bitkiler
Peki hocam protistler ve mantarlar bu sınıflandırmanın neresinde derseniz, Protistler ve mantarların tek hücreli üyeleri de vardır, çok hücreli üyeleri de vardır.
Organizasyon
Tek hücreli canlılarda organizasyon hücre içi yapıların organize şekilde çalışmasını ifade eder.
Atom👉Molekül👉Organel👉Hücre👉Doku👉Organ👉Sistem👉Organizma
Tek Hücreli,
bu kısım canlılarda ortaktır
Tamamı varsa çok hücreli
Beslenme:
Canlılar madde ve enerji ihtiyaçlarını karşılamak için beslenmek zorundadır.
Beslenme bakımından canlılar 3 e ayrılır;
1) Ototrof (üretici) canlılar; Fotootrof (ışıkla besin üretimi), Kemoototrof(kimyasalla besin üretimi)
2) Hetetrof (Tüketici) canlılar; Holozoik beslenme(katı besinle beslenme), Saprofit(çürükçül,ölü atıklarla beslenme) , simbiyotik beslenme (karşılıklı beslenme)
3) Hem ototrof, hem heterotrof canlılar; Öglena ve böcekçil bitki örnek verilebilir.
Solunum:
canlıların besinleri parçalayarak enerji elde etme reaksiyonlarına solunum denir. Hem beslenmedeki hem solunumdaki amacımız ATP ihtiyacımızı karşılayabilmektir. ATP hücresel solunumla üretilir. Hücresel solunum tüm canlılarda ortak olarak gerçekleşir.
ATP nin moleküler diyagramı (buraya resim gelecek)
Her canlı mutlaka solunum yapar, ancak yöntemleri farklı olur. Solunum bakımından canlılar 3 e ayrılır;
1)Oksijenli solunum yapanlar
2) Oksijensiz solunum yapanlar
3) Fermantasyon yapanlar;
Metabolizma:
Canlıların hücrelerinde gerçekleşen olayların tamamına verilen isimdir. Anabolizma ve katabolizma olmak üzere ikiye ayrılır.
Anabolizma yapım reaksiyonlarıdır. (Garip anam, çilekeş anam benim için neler yaptı)
Katabolizma yıkım reaksiyonlarıdır. ( kataaa)
Anabolizma yapım reaksiyonları için ATP gereklidir. Küçük moleküllerden büyük moleküller elde edilir.
Katabolizma yıkım reaksiyonları sonucunda ATP üretilir. Büyük moleküllerden küçük moleküller elde edilir.
Gençlik büyüme döneminde A>K,
Erişkinlik döneminde A=K
Yaşlılık döneminde A<K
Homeostazi
Canlılar çevre şartlarındaki değişiklere karşı iç ortamlarını belli sınırlar içinde tutmaya çalışır. Kararlı iç denge anlamına gelir. Canlıların zor şartlarda hayatta kalmak için normal koşullarda yaptıkları işleri devam ettirmek istemelerine denir. terlemek buna örnek verilebilir.
Boşaltım
Metabolik faaliyetler sonucu oluşan atık maddelerin vücuttan uzaklaştırılmasına boşaltım denir. ağaçların yaprak dökmesi, insanların idrar çıkarması bakterilerin CO2 çıkarması buna örnek verilebilir.
Hareket
Tüm canlılar hareket eder. Bazı canlılar pasif bazıları ise aktif hareket eder. bitkilerin dallarının güneşe doğru büyümesi yani yönelim hareketi veya bitki köklerinin suyun olduğu yöne doğru uzaması pasif hareketken, atın koşması aktif harekettir.
Uyarılara tepki
Tüm canlılar hem iç hem de dış çevrelerinden gelen uyarılara karşı tepki gösterirler.
Üşüdüğümüzde ceket giymemiz
Saldırıya uğrayan hayvanın kaçması
Ateşe değdiğimizde aniden değen yerimizi çekmemiz. sobaya el basmamız.
Aşık olduğumuzda hormonlarımızın sapıtması.
Uyum (Adaptasyon)
Tüm canlıların bulunduğu ortamda hayatta kalma ve üreme şansını arttıran kalıtsal özelliklerdir.
adaptasyonlar nesilden nesile aktarılır.
Kuş ve sürüngenlerin ürik asit atması
Karada yaşayan canlıların solunum organlarının vücut içinde olması
sucul kuşların yüzmeyi kolaylaştıran parmak aralarında perde olması örnek verilebilir.
Üreme
canlıların neslini devam ettirebilmek için yeni bireyler oluşturmasıdır. canlının hayatını devam ettirebilmesi için üremeye ihtiyacı yoktur, hayatın devamı için üreme gerçekleşir.
Eşeyli ve eşeysiz üreme olarak ikiye ayrılır ama bazı canlılarda hem eşeyli hem eşeysiz üreme de görülür.
Büyüme ve gelişme
Tek hücreli canlılarda büyüme sitoplazma miktarının artması ile gerçekleşir. Hücre sayısının artması büyüdüğü anlamına gelmez, üremiş olur.
Çok hücrelilerde ise hücre sayısının artması ve hücrenin büyümesi ile gerçekleşir.
Yaşam boyu devam eden farklılaşma gelişme adını alır. yani doku ve organların görevlerini yerine getirebilecek olgunluğa ulaşmasıdır.
Hayvanlarda büyüme sınırlıdır. bitkilerde büyüme sınırsızdır.