DÜNYA'NIN YILLIK HAREKETİ VE SONUÇLARI

DÜNYA'NIN YILLIK HAREKETİ VE SONUÇLARI

Yorum   

(Dünya'nın Güneş Etrafında Hareketi)

Dünya, Güneş çevresinde sağdan sola doğru elips şeklinde bir yörüngede hareket eder.

Dünya'nın yörüngesinin şeklinden dolayı;

1) Dünya, 3 Ocak'ta Güneş'e en yakın anı (Günberi), 4 Temmuz'da en uzak anı (Günöte) yaşar.

Not: Dünya'nın Güneş'e en yakın ve en uzak olduğu tarihler gösteriyor ki; Dünya'nın Güneş'e yaklaşıp, uzaklaşmasının Güneş ışınlarının geliş açısı ve sıcaklık üzerinde etkisi yoktur.

Dünya'nın Eksen Eğikliği ve Yıllık Hareketinin Sonuçları

» Dünya'nın elips şeklindeki yörüngesinden geçen düzleme Ekliptik Düzlem denir.

» En büyük paralel üzerinden geçen düzleme Ekvator Düzlemi denir.

—Mevsimler oluşur. Eksen eğikliğinden dolayı Kuzey Yarım Küre ile Güney Yarım Küre'de zıt mevsimler yaşanır. Aralık - Ocak Şubat aylarında KYK' de kış mevsimi GYK'de ise yaz mevsimi yaşanır.

—Güneş'in doğuş ve batış saatleri yıl içinde değişir.

—Gece-gündüz süreleri farklılaşır.

Dünya’nın dönüşü Batıdan Doğuya doğrudur. Kutup noktasında 6 ay gece 6 ay gündüz olmasının nedeni ekseneğikliğidir. Ekvatorda yılın tüm günlerinde 12 saat gündüz, 12 saat gece olur. Kutuplara gidildikçe gece gündüz süre farkı artar.

21 Haziran Türkiye’de yaz başlangıcı olur. Sıcaklık artar, en uzun gündüz yaşanır.. Kutup noktasında 6 ay gündüz olur.

    -Not: 21 Mart itibari ile gündüzler yavaş yavaş uzamaya başlar. 21 Haziran en uzun gündüz yaşanır. 21 haziran 21 aralık tarihleri arası gündüzler kısalmaya başlar. Gündüzlerin gecelerden uzun olduğu tarihler İlk bahar ve yaz mevsiminin yaşandığı tarihlerdir.

21 Aralık Türkiye’de kış başlangıcıdır. Sıcaklık azalır. En uzun gece yaşanır. Kuzey kutup noktasında 6 ay gece yaşanır. Gecelerin gündüzlerden uzun olduğu tarihler sonbahar ve kış mevsimlerinin yaşandığı tarihlerdir.

21 mart ilkbahar başlangıcı, 23 eylül son bahar başlangıcıdır. Ekinoks tarihleridir. Güneş ışınları(aydınlanma tarihleri) iki kutup noktasından eşit geçer ve her yerde 12 saat gece, 12 saat gündüz yaşanır.

En uzun gece ve gündüz tarihlerinin tablosu

DÜNYA'NIN GÜNLÜK (EKSEN) HAREKETİ VE SONUÇLARI

DÜNYA'NIN GÜNLÜK (EKSEN) HAREKETİ VE SONUÇLARI

Yorum   

 1) Dünya ekseni etrafındaki hareketini 24 saatte batıdan doğuya tamamlar. Dönüş yönüne bağlı olarak;

—Doğuda Güneş erken doğar ve erken batar.

—Doğuda yerel saat ileridir.

—Doğu ve batı yönleri belirlenir.

—Sürekli rüzgârlar (Alize, Batı, Kutup Rüzgarı) Kuzey Yarım Küre'de sağa, Güney Yarım Küre'de sola doğru sapar.

— Okyanus akıntılarında halkalar oluşur.

2) Gece ve gündüz oluşur.

3) Gece ile gündüz birbirini takip eder.

4)Gün içinde güneş ışınlarının geliş açısı değişir. Buna bağlı olarak;

— Gün içinde gölge boyu değişir.

Örneklendirelim:

Gölge boyu ve güneş ışınlarının geliş açısı ters orantılıdır.

Örneğin;

Öğle vakti güneş ışınları en büyük açıyla gelir ve öğle vakti gölge boyu en kısa olur.

—Günlük sıcaklık farkları oluşur.

—Mekanik (Fiziksel) çözülme oluşur.

 — Meltem rüzgârı oluşur. (Kara ve denizin gün içinde farklı ısınma özelliğine bağlı olarak oluşur.)

5. Her iki yarım kürede 30° ve 60° enlemlerinde Dinamik Basınç alanları oluşur. 

DÜNYA'NIN ŞEKLİ VE HAREKETLERİ

DÜNYA'NIN ŞEKLİ VE HAREKETLERİ

Yorum   

 Dünya'nın kutuplardan basık, Ekvator'dan şişkince olan kendine has şekline GEOİD adı verilir. Bu şekle bağlı olarak;

—Ekvator yarıçapı kutuplar yarıçapından uzundur. Ekvatorun çapı kutuplara gittikçe azalır, kutupları tam üstünde nokta olur. (Kutup noktası)

Not: Bu nedenle iki meridyenin toplam uzunluğu Ekvator'un uzunluğundan kısadır.

—Yer çekimi kutuplardan Ekvator'a doğru azalır. Çünkü ekvator yerin merkezinden daha uzaktır.

Not: Dünya'nın şeklinin bu iki sonucu aynı zamanda Dünya'nın şeklinin geoid olduğunun kanıtıdır. Eğer Dünya geoid değil de tam küre olsaydı yarıçapları ve yer çekimi eşit olurdu.

—Güneş ışınlarının geliş açısı Ekvator'dan kutuplara doğru daralır.

—Güneş ışınlarının katettiği mesafe ve Güneş ışınlarının tutulma oranı Ekvator'dan kutuplara doğru artar.

—Güneş ışınlarının katettiği mesafenin en az olduğu yer güneş ışınlarını dik alan yerdir. Güneş ışınlarını dik açıyla alan yerlerde tutulma azken, güneş ışınlarının geliş açısı azaldıkça tutulma oranları artar.

—Gölge boyu Ekvator'dan kutuplara doğru uzar.

—Sıcaklık Ekvator'dan kutuplara doğru azalır. Güneş ışınları ne kadar eğik açıyla gelirse ısıtma gücü o kadar azalır.

Not: Sıcaklığın değişmesine bağlı olarak; orman, yerleşme, bitki örtüsü ve tarım üst sınırı ile kalıcı kar alt sınırı Ekvator'dan kutuplara doğru azalır.

— Çizgisel hız Ekvator'dan kutuplara doğru azalır.

Not: Bu nedenle Güneş'in doğuş (tan) ve batış (gurup) süreleri Ekvator'dan kutuplara doğru uzar. 6 ay gece altı ay gündüz yaşanır kutuplarda.

—Meridyenler kutup noktalarında birleştiğinden iki meridyen arasındaki mesafe Ekvator'dan kutuplara doğru daralır.

Not: İki meridyen arasındaki mesafenin kutuplara doğru daralmasına rağmen, iki meridyen arasının her yerde 4 dakika olmasının sebebi çizgisel hızdır. Bu 4 dakikalık fark açışal hız olarak ifade edilir. Dolayısıyla açışal hız her yerde ve her zaman eşittir. Değişmez.

—Paralellerin uzunlukları Ekvator'dan kutuplara doğru kısalır.

— Dünya'nın Güneş'e dönük yüzü aydınlık diğer yüzü karanlıktır.

—Kutup Yıldızı'nın görünüm açısı Ekvator'dan Kuzey Kutup Noktasına doğru artar.

-Kutup Yıldızı sadece Kuzey Yarım Küre'den görünür.

MATEMATİK KONUMUN (MUTLAK KONUM) GETİRDİĞİ SONUÇLAR

MATEMATİK KONUMUN (MUTLAK KONUM) GETİRDİĞİ SONUÇLAR

Yorum   

 » Matematik Konum:

Herhangi bir noktanın Dünya üzerindeki yerinin Ekvator'a ve Başlangıç Meridyeni'ne göre konumudur.

Türkiye'nin Matematik Konumunun Sonuçları

36° Kuzey ve 42° Kuzey Paralelleri Arasında Olmasının Getirdiği Sonuçlar

-Kuzey Yarım Küre'de olması

-Orta Kuşak'ta yer alması

-Kuzey - güney arasındaki kuş uçuşu uzaklığın 666 km olması

 26° Doğu ve 45° Doğu Boylamları Arasında Olmasının Getirdiği Sonuçlar

-Doğusu batısı arasında 19 meridyen farkı olması

-Doğusu batısı arasında 19x4 = 76 dakika zaman farkının olması ,yani Iğdır’da Güneş doğduktan 76 dakika sonra Çanakkale de doğar.

-2. ve 3. saat dilimleri arasında yer alması ve tek bir ortak saat kullanılması

 1) Kuzey Yarım Küre'de yer alması

Bunun sonucunda kuzeye doğru

-Çizgisel hız,

-İki meridyen arası mesafe,

-Denizlerin tuzluluk oranı AZALIR.

2) Dönence dışında yer alması

Bunun sonucunda;

-Güneş ışınları hiçbir zaman dik gelmez,

-Gölge boyu hiçbir zaman sıfır olmaz,

-Gölge yönleri her zaman kuzey yönlerini gösterir,

 

 -En uzun gündüz 21 Haziran'da,

      -21 Haziran'da gölge boyu en kısadır. Güneş daha dik açıyla gelir. Tepeden.

-En uzun gece 21 Aralık'ta yaşanır.

    -21 Aralık'ta gölge boyu en uzundur. Güneş ışınları daha küçük açıyla gelir.

3) Dağların güney yamacının kuzeyinden daha sıcak olması (Bakı etkisi)

Bunun sonucunda;

-Güneyde tarım ürünlerinin daha çabuk olgunlaşması , hayvancılık erken başlar.

-Sıcaklık yüksektir.

-Çığ, sel ve taşkın riski artar. (olumsuz etkisi)

-Orman, yerleşme ve kalıcı kar sınırının daha yüksek olması

-Karların daha çabuk erimesi gerçekleşir.

 Not: Dönenceler dışında bakı etkisi yıl boyunca aynıdır. Dönenceler dışında bakı etkisi yıl boyunca Kuzey Yarım Küre'de GÜNEY yamaçlarda , Güney Yarım Küre'de KUZEY yamaçlarda etkilidir.

Not: Ülkemiz dönenceler dışında yer aldığı için bakı etkisi yıl boyunca güney yamaçlarda etkilidir.

4) Orta kuşakta yer alması

Bunun sonucunda;

-Dört mevsim belirgin olarak yaşanır,

-Cephe yağışları görülür.

-Ülkemizde batı rüzgârları etkili olur.

-Buzulların oluşturduğu kıyı tiplerine rastlanmaz.

-Akdeniz iklim kuşağında yer alır.

Bunlara göre matematik konum bir yerin sahip olduğu koordinatlara bağlı olarak oluşan tüm özelliklerini içerir.

Not: Karadeniz’de özellikle kış aylarında Kuzey Yamaçların daha sıcak olması ve kuzeyde yerleşmelerin daha fazla olması Bakı Etkisi ile çelişir. Buna Denizsellik Etkisi denir.

Karadeniz Bölgesinin konumu İç Anadolu ve Doğu Anadolu bölgelerinin kuzeyi olduğu için ve Karadeniz’in GÜNEY yamaçları İç Anadolu ve Doğu Anadolu bölgelerinin soğuğunu alır. Karadeniz bölgesinin kuzeyinde ise deniz vardır. Denizden gelen sıcak hava Karadeniz’in kuzey yamaçlarını ısıtır. Bu yüzden Karadeniz’in Kuzey Yamaçlarında yerleşim daha fazladır.

Özet;

Güneyden Kuzeye Gidildikçe

1) Güneş ışınlarının geliş açısı daralır. Sıcaklık azalır. Buharlaşma azalır. Denizlerin tuzluluk oranı azalır. Ayrıca sıcaklık azaldığı için Deniz Turizmi süresi azalır.

2)Tarım ürünleri olgunlaşma süresi uzar. Çukurova da yılda 2 ürün alınırken Karadeniz’de 1 ürün alınır.

3) Karın yerde kalma süresi uzar.

4) Gölge boyu uzar.

5) Çizgisel hız azalır. (Birim zamanda alınan yol) Mardin Güneyde olduğu için daha hızlı yol alırken, Artvin daha yavaş yol alır.

6) Yer çekimi artar. (Kutuplardan basık olduğu için, göz ardı edilebilir ama yine de sorulabilir.)

7) Gurup(Güneşin batış süresi) ve tan(Güneşin Doğuş Süresi) süresi artar.

8)Tutulma oranı artar. (Akdeniz’e Güneş daha dik gelir, Dik gelen ışık daha sıcaktır.)

9) Gece-Gündüz süre farkı artar. Ekvatorda 12 saat gece, 12 saat gündüz olurken, Kutuplarda 6 ay gece, 6 ay gündüz olur.

10) Kalıcı kar alt sınırı yere yakın olur. Haliyle yerleşim, orman ve tarım üst sınırı azalır.

11) Meridyenler arası mesafe kısalır. (Süre değişmez-Çizgisel hızdan kaynaklı süre aynıdır.4 dk)

12)Paralel dairelerin boyları kısalır ancak, dereceleri artar. Ekvator 0°.

=> Antalya’da denize girme süresinin Zonguldak’tan uzun olmasının nedeni enlem etkisidir.

=> Güney – Kuzey Yönlü içinde süre geçen soruların cevabı Enlem Etkisi’dir. :)

Not: 4 mevsim aynı anda yaşanıyor derse Göreceli (Özel) konumdan bahsediyor demektir.

ÖZEL KONUMUN (GÖRECELİ KONUM) GETİRDİĞİ SONUÇLAR

ÖZEL KONUMUN (GÖRECELİ KONUM) GETİRDİĞİ SONUÇLAR

Yorum   

 » Özel Konum: Herhangi bir noktanın kıtalara ve okyanuslara, ulaşım yollarına, boğazlara, komşularına ve yer şekillerine göre konumudur.

Türkiye'nin Özel Konumunun Sonuçları

1) Üç tarafının denizlerle çevrili olması

Bunun sonucunda;

—Kıyılarda denizel iklim görülür

—Kıyılarda sıcaklık farkı azdır

2) Ortalama yükseltisinin fazla olması ve yükseltisinin batıdan doğuya doğru artması

Bunun sonucunda;

—Batıdan doğuya doğru sıcaklık azalır

—Akarsuların akış hızı adar

3) Yeryüzü şekillerinin çeşitlilik göstermesi

Bunun sonucunda;

—Kısa mesafelerde farklı iklim ve bitki örtüsü görülür

—Aynı anda farklı mevsim özellikleri yaşanır.

örneğin;

Yaklaşık olarak aynı paralel üzerinde bulunmasına rağmen, yükselti farkından dolayı, Ankara'da bahar mevsiminin özellikleri görülürken aynı anda Erzurum'da kış mevsimi özelliklerinin başlamış olması özel konumun sonucudur.

4) Türkiye'de dağların doğu-batı doğrultusunda uzanması

Bunun sonucunda;

—Ulaşım doğu-batı doğrultusunda daha yoğundur .

—Karadeniz ve Akdeniz'in nemli havası iç kesimlere ulaşamaz

—Denizel etki iç kısımlara sokulamaz

—Akdeniz ve Karadeniz bölgelerinde kıyı ile iç kesim arasındaki ulaşım geçitlerle sağlanır .

—Ege’de ulaşım kolaydır. Dağlar kıyıya diktir.

5) Engebeli arazi yapısına sahip olması

Bunun sonucunda;

—Gerçek alan ile izdüşüm alanı arasındaki fark fazladır.

Türkiye göreceli konum gereği yüksekliği fazla olan bir ülkedir. Ortalama yükseklik 2000 m dir.

En yüksek yer Doğu Anadolu, en alçak yer Marmara bölgesidir. Batıdan doğuya doğru gittikçe yükseklik artar. Sıcaklık azalır. Gerçek alan ile izdüşüm arasındaki farkın en fazla olduğu yer doğu Anadolu(Yükseklik fazla), en az olduğu yer Marmara’dır. (Yükseklik az)

 

6) İstanbul ve Çanakkale boğazlarına sahip olduğundan önemli ulaşım yolları üzerinde yer alması

Bunun sonucunda;

—Farklı kültürlere ait çeşitli medeniyetlerin izlerine rastlanır

7) Orta Doğu'nun doğal gaz ve petrol kaynaklarının taşınmasında jeopolitik öneminin fazla olması,

Transit Ticaret yolları vardır.

(İpek yolu ve Baharat yolu gibi önemli ticaret yollarının bulunması. Deniz, Demir, Kara,Hava (Ucuzdan pahalıya doğru) taşımacılığı yapılabiliyor olması.)

8) Asya ve Avrupa arasında bir köprü durumundadır.

9) Üç tarafı denizlerle çevrili olması Akdeniz’de deniz turizmi, Karadeniz’de balıkçılığı geliştirmiştir.

10)Trabzon’un ve Antalya’nın demir yolu bağlantısı yoktur. Yeryüzü şekillerinden dolayı.

11)İpek Demir yolu hattı. Çin’de başlar, Gürcistan’dan (Aktaş sınır kapısı) ,Anadolu, Trakya, Bulgaristan kapıkule sınır kapısından Avrupa’ya geçer.

Not: Ovit Erzurum’u Rize’ye bağlayan en uzun tünel

12)Türkiye’nin madenlerinin olması arazi konumuyla ilgilidir. Arazide özel(göreceli) konum etkisindendir.

YEREL SAAT HESAPLAMA

YEREL SAAT HESAPLAMA

Yorum   

 >Yerel Saat Sorularında Kurallar

— Doğunun yerel saati daima ileridir.

—Batının yerel saati geridir.

—Doğuda her zaman güneş batıya göre erken doğar ve erken batar.

—İki meridyen arası zaman farkı 4 dakikadır.

— iki meridyen arası mesafe sadece Ekvator üzerinde 111 km'dir.

—İki meridyen farkı bulunurken meridyenlerin ikisi de aynı yarı küredeyse çıkarma (D - D) (B-B), meridyenlerin birisi doğu diğeri batı yarı küredeyse toplama (D + B) işlemi yapılır.

Örnek: 20° Doğu boylamında yerel saat 15.00 iken, 40° Doğu boylamında yerel saat kaçtır?

Çözüm:

İki boylam arasındaki fark bulunur.

40°D – 20° D = 20°

Boylam arası fark 4 dakika ile çarpılır ve saate çevrilir.

20° x 4' = 80 dakika = 1.20

Yerel saati istenilen yer daha doğuda olduğu için ve doğuda yerel saat her zaman ileri olduğu için toplanır.

15.00 + 1.20 = 16.20

GÜNEŞİN DOĞUŞ BATIŞ SAATİNİN HESAPLANMASI

Örnek:

21 Mart tarihinde 45° Doğu meridyenindeki bir merkezde Güneş saat 06.00 da doğmuştur. Aynı gün 30° Doğu meridyenindeki bir merkezde Güneş saat kaçta batar?

Çözüm:

45° - 30° = 15°

15 x 4' =60 dakika

Doğuda her zaman yerel saat ileridir dolayısıyla 30° Doğu'da güneş 1 saat sonra doğar. 45° Doğu'da 06.00'da doğduğuna göre 30° Doğu'da 07.00'de doğar.

Bizden batış saati istendiğine göre;

21 Mart tarihinde doğuş saati 07.00 olan bir yerin batış saati 19.00 olur.

Not: Bir merkezde güneş yükselebileceği en yüksek noktaya ulaştığı an oranın yerel saati 12.00'dır ve gün içinde gölge boyunun en kısa olduğu andır. 12.00, gündüz süresini iki eşit parçaya böler.

Ekinoks Tarihlerinde Güneşin Gün İçindeki Konumu

23 Eylül'de iki ayrı merkezde Güneş'in ufuk düzlemindeki konumuna göre A merkezinde saat 15.00 iken, B merkezinde saat 09.00'dır. Yerel saati daha ileri olduğuna göre Güneş'in ufuk düzlemindeki konumuna göre A merkezi daha doğuda yer alır.

TÜRKİYE'NİN ORTAK SAATİ (ULUSAL SAAT)

—Herhangi bir meridyenin yerel saati esas alınıp tüm ülke için geçerli hale getirilmesine ortak saat denir.

—Doğudaki illerin yerel saati ileri, Batıdaki illerin yerel saati geri olur. Çünkü Güneşi ilk önce doğudaki merkezler görür, sonra batıdaki merkezler görür.

—Aynı boylamda yer alanların yerel saati aynıdır.

—Dünya 15 derecelik aralıklarla 24 saat dilimine ayrılmıştır. Her saat diliminin ortasından geçen meridyen o saat dilimini kullanan ülkelerin ortak saat ayar meridyenidir. (360 meridyeni 24 saate bölüp 15 tane saat belirlemişler)Merkez İngiltere’nin Greenwich kasabasından geçen başlangıç meridyenidir. Doğuya doğru her 15 tane meridyenden biri bir saat dilimidir.

—Türkiye 2. ve 3. saat dilimlerinde yer alır.

— Türkiye'de yaz saati uygulamasında 45° Doğu (Iğdır), kış saati uygulamasında 30° Doğu (İzmit) esas alınırdı. Bu farklılıktaki amaç enerji tasarrufu sağlamaktı. Ancak artık sadece 3. Saat dilimini sürekli kullanmaktayız. (2016’dan beri) 45° Doğu meridyeni (Ağrı-Dilucu’ndan geçen)

  —Doğu-batı doğrultusunda geniş alanlara sahip ülkelerde birden fazla ortak saat kullanılır. Bu ülkelere örnek; Rusya Çin, ABD ve Kanada verilebilir.