DÜNYA'NIN YILLIK HAREKETİ VE SONUÇLARI

DÜNYA'NIN YILLIK HAREKETİ VE SONUÇLARI

Yorum   

(Dünya'nın Güneş Etrafında Hareketi)

Dünya, Güneş çevresinde sağdan sola doğru elips şeklinde bir yörüngede hareket eder.

Dünya'nın yörüngesinin şeklinden dolayı;

1) Dünya, 3 Ocak'ta Güneş'e en yakın anı (Günberi), 4 Temmuz'da en uzak anı (Günöte) yaşar.

Not: Dünya'nın Güneş'e en yakın ve en uzak olduğu tarihler gösteriyor ki; Dünya'nın Güneş'e yaklaşıp, uzaklaşmasının Güneş ışınlarının geliş açısı ve sıcaklık üzerinde etkisi yoktur.

Dünya'nın Eksen Eğikliği ve Yıllık Hareketinin Sonuçları

» Dünya'nın elips şeklindeki yörüngesinden geçen düzleme Ekliptik Düzlem denir.

» En büyük paralel üzerinden geçen düzleme Ekvator Düzlemi denir.

—Mevsimler oluşur. Eksen eğikliğinden dolayı Kuzey Yarım Küre ile Güney Yarım Küre'de zıt mevsimler yaşanır. Aralık - Ocak Şubat aylarında KYK' de kış mevsimi GYK'de ise yaz mevsimi yaşanır.

—Güneş'in doğuş ve batış saatleri yıl içinde değişir.

—Gece-gündüz süreleri farklılaşır.

Dünya’nın dönüşü Batıdan Doğuya doğrudur. Kutup noktasında 6 ay gece 6 ay gündüz olmasının nedeni ekseneğikliğidir. Ekvatorda yılın tüm günlerinde 12 saat gündüz, 12 saat gece olur. Kutuplara gidildikçe gece gündüz süre farkı artar.

21 Haziran Türkiye’de yaz başlangıcı olur. Sıcaklık artar, en uzun gündüz yaşanır.. Kutup noktasında 6 ay gündüz olur.

    -Not: 21 Mart itibari ile gündüzler yavaş yavaş uzamaya başlar. 21 Haziran en uzun gündüz yaşanır. 21 haziran 21 aralık tarihleri arası gündüzler kısalmaya başlar. Gündüzlerin gecelerden uzun olduğu tarihler İlk bahar ve yaz mevsiminin yaşandığı tarihlerdir.

21 Aralık Türkiye’de kış başlangıcıdır. Sıcaklık azalır. En uzun gece yaşanır. Kuzey kutup noktasında 6 ay gece yaşanır. Gecelerin gündüzlerden uzun olduğu tarihler sonbahar ve kış mevsimlerinin yaşandığı tarihlerdir.

21 mart ilkbahar başlangıcı, 23 eylül son bahar başlangıcıdır. Ekinoks tarihleridir. Güneş ışınları(aydınlanma tarihleri) iki kutup noktasından eşit geçer ve her yerde 12 saat gece, 12 saat gündüz yaşanır.

En uzun gece ve gündüz tarihlerinin tablosu

DÜNYA'NIN GÜNLÜK (EKSEN) HAREKETİ VE SONUÇLARI

DÜNYA'NIN GÜNLÜK (EKSEN) HAREKETİ VE SONUÇLARI

Yorum   

 1) Dünya ekseni etrafındaki hareketini 24 saatte batıdan doğuya tamamlar. Dönüş yönüne bağlı olarak;

—Doğuda Güneş erken doğar ve erken batar.

—Doğuda yerel saat ileridir.

—Doğu ve batı yönleri belirlenir.

—Sürekli rüzgârlar (Alize, Batı, Kutup Rüzgarı) Kuzey Yarım Küre'de sağa, Güney Yarım Küre'de sola doğru sapar.

— Okyanus akıntılarında halkalar oluşur.

2) Gece ve gündüz oluşur.

3) Gece ile gündüz birbirini takip eder.

4)Gün içinde güneş ışınlarının geliş açısı değişir. Buna bağlı olarak;

— Gün içinde gölge boyu değişir.

Örneklendirelim:

Gölge boyu ve güneş ışınlarının geliş açısı ters orantılıdır.

Örneğin;

Öğle vakti güneş ışınları en büyük açıyla gelir ve öğle vakti gölge boyu en kısa olur.

—Günlük sıcaklık farkları oluşur.

—Mekanik (Fiziksel) çözülme oluşur.

 — Meltem rüzgârı oluşur. (Kara ve denizin gün içinde farklı ısınma özelliğine bağlı olarak oluşur.)

5. Her iki yarım kürede 30° ve 60° enlemlerinde Dinamik Basınç alanları oluşur. 

DÜNYA'NIN ŞEKLİ VE HAREKETLERİ

DÜNYA'NIN ŞEKLİ VE HAREKETLERİ

Yorum   

 Dünya'nın kutuplardan basık, Ekvator'dan şişkince olan kendine has şekline GEOİD adı verilir. Bu şekle bağlı olarak;

—Ekvator yarıçapı kutuplar yarıçapından uzundur. Ekvatorun çapı kutuplara gittikçe azalır, kutupları tam üstünde nokta olur. (Kutup noktası)

Not: Bu nedenle iki meridyenin toplam uzunluğu Ekvator'un uzunluğundan kısadır.

—Yer çekimi kutuplardan Ekvator'a doğru azalır. Çünkü ekvator yerin merkezinden daha uzaktır.

Not: Dünya'nın şeklinin bu iki sonucu aynı zamanda Dünya'nın şeklinin geoid olduğunun kanıtıdır. Eğer Dünya geoid değil de tam küre olsaydı yarıçapları ve yer çekimi eşit olurdu.

—Güneş ışınlarının geliş açısı Ekvator'dan kutuplara doğru daralır.

—Güneş ışınlarının katettiği mesafe ve Güneş ışınlarının tutulma oranı Ekvator'dan kutuplara doğru artar.

—Güneş ışınlarının katettiği mesafenin en az olduğu yer güneş ışınlarını dik alan yerdir. Güneş ışınlarını dik açıyla alan yerlerde tutulma azken, güneş ışınlarının geliş açısı azaldıkça tutulma oranları artar.

—Gölge boyu Ekvator'dan kutuplara doğru uzar.

—Sıcaklık Ekvator'dan kutuplara doğru azalır. Güneş ışınları ne kadar eğik açıyla gelirse ısıtma gücü o kadar azalır.

Not: Sıcaklığın değişmesine bağlı olarak; orman, yerleşme, bitki örtüsü ve tarım üst sınırı ile kalıcı kar alt sınırı Ekvator'dan kutuplara doğru azalır.

— Çizgisel hız Ekvator'dan kutuplara doğru azalır.

Not: Bu nedenle Güneş'in doğuş (tan) ve batış (gurup) süreleri Ekvator'dan kutuplara doğru uzar. 6 ay gece altı ay gündüz yaşanır kutuplarda.

—Meridyenler kutup noktalarında birleştiğinden iki meridyen arasındaki mesafe Ekvator'dan kutuplara doğru daralır.

Not: İki meridyen arasındaki mesafenin kutuplara doğru daralmasına rağmen, iki meridyen arasının her yerde 4 dakika olmasının sebebi çizgisel hızdır. Bu 4 dakikalık fark açışal hız olarak ifade edilir. Dolayısıyla açışal hız her yerde ve her zaman eşittir. Değişmez.

—Paralellerin uzunlukları Ekvator'dan kutuplara doğru kısalır.

— Dünya'nın Güneş'e dönük yüzü aydınlık diğer yüzü karanlıktır.

—Kutup Yıldızı'nın görünüm açısı Ekvator'dan Kuzey Kutup Noktasına doğru artar.

-Kutup Yıldızı sadece Kuzey Yarım Küre'den görünür.

MATEMATİK KONUMUN (MUTLAK KONUM) GETİRDİĞİ SONUÇLAR

MATEMATİK KONUMUN (MUTLAK KONUM) GETİRDİĞİ SONUÇLAR

Yorum   

 » Matematik Konum:

Herhangi bir noktanın Dünya üzerindeki yerinin Ekvator'a ve Başlangıç Meridyeni'ne göre konumudur.

Türkiye'nin Matematik Konumunun Sonuçları

36° Kuzey ve 42° Kuzey Paralelleri Arasında Olmasının Getirdiği Sonuçlar

-Kuzey Yarım Küre'de olması

-Orta Kuşak'ta yer alması

-Kuzey - güney arasındaki kuş uçuşu uzaklığın 666 km olması

 26° Doğu ve 45° Doğu Boylamları Arasında Olmasının Getirdiği Sonuçlar

-Doğusu batısı arasında 19 meridyen farkı olması

-Doğusu batısı arasında 19x4 = 76 dakika zaman farkının olması ,yani Iğdır’da Güneş doğduktan 76 dakika sonra Çanakkale de doğar.

-2. ve 3. saat dilimleri arasında yer alması ve tek bir ortak saat kullanılması

 1) Kuzey Yarım Küre'de yer alması

Bunun sonucunda kuzeye doğru

-Çizgisel hız,

-İki meridyen arası mesafe,

-Denizlerin tuzluluk oranı AZALIR.

2) Dönence dışında yer alması

Bunun sonucunda;

-Güneş ışınları hiçbir zaman dik gelmez,

-Gölge boyu hiçbir zaman sıfır olmaz,

-Gölge yönleri her zaman kuzey yönlerini gösterir,

 

 -En uzun gündüz 21 Haziran'da,

      -21 Haziran'da gölge boyu en kısadır. Güneş daha dik açıyla gelir. Tepeden.

-En uzun gece 21 Aralık'ta yaşanır.

    -21 Aralık'ta gölge boyu en uzundur. Güneş ışınları daha küçük açıyla gelir.

3) Dağların güney yamacının kuzeyinden daha sıcak olması (Bakı etkisi)

Bunun sonucunda;

-Güneyde tarım ürünlerinin daha çabuk olgunlaşması , hayvancılık erken başlar.

-Sıcaklık yüksektir.

-Çığ, sel ve taşkın riski artar. (olumsuz etkisi)

-Orman, yerleşme ve kalıcı kar sınırının daha yüksek olması

-Karların daha çabuk erimesi gerçekleşir.

 Not: Dönenceler dışında bakı etkisi yıl boyunca aynıdır. Dönenceler dışında bakı etkisi yıl boyunca Kuzey Yarım Küre'de GÜNEY yamaçlarda , Güney Yarım Küre'de KUZEY yamaçlarda etkilidir.

Not: Ülkemiz dönenceler dışında yer aldığı için bakı etkisi yıl boyunca güney yamaçlarda etkilidir.

4) Orta kuşakta yer alması

Bunun sonucunda;

-Dört mevsim belirgin olarak yaşanır,

-Cephe yağışları görülür.

-Ülkemizde batı rüzgârları etkili olur.

-Buzulların oluşturduğu kıyı tiplerine rastlanmaz.

-Akdeniz iklim kuşağında yer alır.

Bunlara göre matematik konum bir yerin sahip olduğu koordinatlara bağlı olarak oluşan tüm özelliklerini içerir.

Not: Karadeniz’de özellikle kış aylarında Kuzey Yamaçların daha sıcak olması ve kuzeyde yerleşmelerin daha fazla olması Bakı Etkisi ile çelişir. Buna Denizsellik Etkisi denir.

Karadeniz Bölgesinin konumu İç Anadolu ve Doğu Anadolu bölgelerinin kuzeyi olduğu için ve Karadeniz’in GÜNEY yamaçları İç Anadolu ve Doğu Anadolu bölgelerinin soğuğunu alır. Karadeniz bölgesinin kuzeyinde ise deniz vardır. Denizden gelen sıcak hava Karadeniz’in kuzey yamaçlarını ısıtır. Bu yüzden Karadeniz’in Kuzey Yamaçlarında yerleşim daha fazladır.

Özet;

Güneyden Kuzeye Gidildikçe

1) Güneş ışınlarının geliş açısı daralır. Sıcaklık azalır. Buharlaşma azalır. Denizlerin tuzluluk oranı azalır. Ayrıca sıcaklık azaldığı için Deniz Turizmi süresi azalır.

2)Tarım ürünleri olgunlaşma süresi uzar. Çukurova da yılda 2 ürün alınırken Karadeniz’de 1 ürün alınır.

3) Karın yerde kalma süresi uzar.

4) Gölge boyu uzar.

5) Çizgisel hız azalır. (Birim zamanda alınan yol) Mardin Güneyde olduğu için daha hızlı yol alırken, Artvin daha yavaş yol alır.

6) Yer çekimi artar. (Kutuplardan basık olduğu için, göz ardı edilebilir ama yine de sorulabilir.)

7) Gurup(Güneşin batış süresi) ve tan(Güneşin Doğuş Süresi) süresi artar.

8)Tutulma oranı artar. (Akdeniz’e Güneş daha dik gelir, Dik gelen ışık daha sıcaktır.)

9) Gece-Gündüz süre farkı artar. Ekvatorda 12 saat gece, 12 saat gündüz olurken, Kutuplarda 6 ay gece, 6 ay gündüz olur.

10) Kalıcı kar alt sınırı yere yakın olur. Haliyle yerleşim, orman ve tarım üst sınırı azalır.

11) Meridyenler arası mesafe kısalır. (Süre değişmez-Çizgisel hızdan kaynaklı süre aynıdır.4 dk)

12)Paralel dairelerin boyları kısalır ancak, dereceleri artar. Ekvator 0°.

=> Antalya’da denize girme süresinin Zonguldak’tan uzun olmasının nedeni enlem etkisidir.

=> Güney – Kuzey Yönlü içinde süre geçen soruların cevabı Enlem Etkisi’dir. :)

Not: 4 mevsim aynı anda yaşanıyor derse Göreceli (Özel) konumdan bahsediyor demektir.

ÖZEL KONUMUN (GÖRECELİ KONUM) GETİRDİĞİ SONUÇLAR

ÖZEL KONUMUN (GÖRECELİ KONUM) GETİRDİĞİ SONUÇLAR

Yorum   

 » Özel Konum: Herhangi bir noktanın kıtalara ve okyanuslara, ulaşım yollarına, boğazlara, komşularına ve yer şekillerine göre konumudur.

Türkiye'nin Özel Konumunun Sonuçları

1) Üç tarafının denizlerle çevrili olması

Bunun sonucunda;

—Kıyılarda denizel iklim görülür

—Kıyılarda sıcaklık farkı azdır

2) Ortalama yükseltisinin fazla olması ve yükseltisinin batıdan doğuya doğru artması

Bunun sonucunda;

—Batıdan doğuya doğru sıcaklık azalır

—Akarsuların akış hızı adar

3) Yeryüzü şekillerinin çeşitlilik göstermesi

Bunun sonucunda;

—Kısa mesafelerde farklı iklim ve bitki örtüsü görülür

—Aynı anda farklı mevsim özellikleri yaşanır.

örneğin;

Yaklaşık olarak aynı paralel üzerinde bulunmasına rağmen, yükselti farkından dolayı, Ankara'da bahar mevsiminin özellikleri görülürken aynı anda Erzurum'da kış mevsimi özelliklerinin başlamış olması özel konumun sonucudur.

4) Türkiye'de dağların doğu-batı doğrultusunda uzanması

Bunun sonucunda;

—Ulaşım doğu-batı doğrultusunda daha yoğundur .

—Karadeniz ve Akdeniz'in nemli havası iç kesimlere ulaşamaz

—Denizel etki iç kısımlara sokulamaz

—Akdeniz ve Karadeniz bölgelerinde kıyı ile iç kesim arasındaki ulaşım geçitlerle sağlanır .

—Ege’de ulaşım kolaydır. Dağlar kıyıya diktir.

5) Engebeli arazi yapısına sahip olması

Bunun sonucunda;

—Gerçek alan ile izdüşüm alanı arasındaki fark fazladır.

Türkiye göreceli konum gereği yüksekliği fazla olan bir ülkedir. Ortalama yükseklik 2000 m dir.

En yüksek yer Doğu Anadolu, en alçak yer Marmara bölgesidir. Batıdan doğuya doğru gittikçe yükseklik artar. Sıcaklık azalır. Gerçek alan ile izdüşüm arasındaki farkın en fazla olduğu yer doğu Anadolu(Yükseklik fazla), en az olduğu yer Marmara’dır. (Yükseklik az)

 

6) İstanbul ve Çanakkale boğazlarına sahip olduğundan önemli ulaşım yolları üzerinde yer alması

Bunun sonucunda;

—Farklı kültürlere ait çeşitli medeniyetlerin izlerine rastlanır

7) Orta Doğu'nun doğal gaz ve petrol kaynaklarının taşınmasında jeopolitik öneminin fazla olması,

Transit Ticaret yolları vardır.

(İpek yolu ve Baharat yolu gibi önemli ticaret yollarının bulunması. Deniz, Demir, Kara,Hava (Ucuzdan pahalıya doğru) taşımacılığı yapılabiliyor olması.)

8) Asya ve Avrupa arasında bir köprü durumundadır.

9) Üç tarafı denizlerle çevrili olması Akdeniz’de deniz turizmi, Karadeniz’de balıkçılığı geliştirmiştir.

10)Trabzon’un ve Antalya’nın demir yolu bağlantısı yoktur. Yeryüzü şekillerinden dolayı.

11)İpek Demir yolu hattı. Çin’de başlar, Gürcistan’dan (Aktaş sınır kapısı) ,Anadolu, Trakya, Bulgaristan kapıkule sınır kapısından Avrupa’ya geçer.

Not: Ovit Erzurum’u Rize’ye bağlayan en uzun tünel

12)Türkiye’nin madenlerinin olması arazi konumuyla ilgilidir. Arazide özel(göreceli) konum etkisindendir.

YEREL SAAT HESAPLAMA

YEREL SAAT HESAPLAMA

Yorum   

 >Yerel Saat Sorularında Kurallar

— Doğunun yerel saati daima ileridir.

—Batının yerel saati geridir.

—Doğuda her zaman güneş batıya göre erken doğar ve erken batar.

—İki meridyen arası zaman farkı 4 dakikadır.

— iki meridyen arası mesafe sadece Ekvator üzerinde 111 km'dir.

—İki meridyen farkı bulunurken meridyenlerin ikisi de aynı yarı küredeyse çıkarma (D - D) (B-B), meridyenlerin birisi doğu diğeri batı yarı küredeyse toplama (D + B) işlemi yapılır.

Örnek: 20° Doğu boylamında yerel saat 15.00 iken, 40° Doğu boylamında yerel saat kaçtır?

Çözüm:

İki boylam arasındaki fark bulunur.

40°D – 20° D = 20°

Boylam arası fark 4 dakika ile çarpılır ve saate çevrilir.

20° x 4' = 80 dakika = 1.20

Yerel saati istenilen yer daha doğuda olduğu için ve doğuda yerel saat her zaman ileri olduğu için toplanır.

15.00 + 1.20 = 16.20

GÜNEŞİN DOĞUŞ BATIŞ SAATİNİN HESAPLANMASI

Örnek:

21 Mart tarihinde 45° Doğu meridyenindeki bir merkezde Güneş saat 06.00 da doğmuştur. Aynı gün 30° Doğu meridyenindeki bir merkezde Güneş saat kaçta batar?

Çözüm:

45° - 30° = 15°

15 x 4' =60 dakika

Doğuda her zaman yerel saat ileridir dolayısıyla 30° Doğu'da güneş 1 saat sonra doğar. 45° Doğu'da 06.00'da doğduğuna göre 30° Doğu'da 07.00'de doğar.

Bizden batış saati istendiğine göre;

21 Mart tarihinde doğuş saati 07.00 olan bir yerin batış saati 19.00 olur.

Not: Bir merkezde güneş yükselebileceği en yüksek noktaya ulaştığı an oranın yerel saati 12.00'dır ve gün içinde gölge boyunun en kısa olduğu andır. 12.00, gündüz süresini iki eşit parçaya böler.

Ekinoks Tarihlerinde Güneşin Gün İçindeki Konumu

23 Eylül'de iki ayrı merkezde Güneş'in ufuk düzlemindeki konumuna göre A merkezinde saat 15.00 iken, B merkezinde saat 09.00'dır. Yerel saati daha ileri olduğuna göre Güneş'in ufuk düzlemindeki konumuna göre A merkezi daha doğuda yer alır.

TÜRKİYE'NİN ORTAK SAATİ (ULUSAL SAAT)

—Herhangi bir meridyenin yerel saati esas alınıp tüm ülke için geçerli hale getirilmesine ortak saat denir.

—Doğudaki illerin yerel saati ileri, Batıdaki illerin yerel saati geri olur. Çünkü Güneşi ilk önce doğudaki merkezler görür, sonra batıdaki merkezler görür.

—Aynı boylamda yer alanların yerel saati aynıdır.

—Dünya 15 derecelik aralıklarla 24 saat dilimine ayrılmıştır. Her saat diliminin ortasından geçen meridyen o saat dilimini kullanan ülkelerin ortak saat ayar meridyenidir. (360 meridyeni 24 saate bölüp 15 tane saat belirlemişler)Merkez İngiltere’nin Greenwich kasabasından geçen başlangıç meridyenidir. Doğuya doğru her 15 tane meridyenden biri bir saat dilimidir.

—Türkiye 2. ve 3. saat dilimlerinde yer alır.

— Türkiye'de yaz saati uygulamasında 45° Doğu (Iğdır), kış saati uygulamasında 30° Doğu (İzmit) esas alınırdı. Bu farklılıktaki amaç enerji tasarrufu sağlamaktı. Ancak artık sadece 3. Saat dilimini sürekli kullanmaktayız. (2016’dan beri) 45° Doğu meridyeni (Ağrı-Dilucu’ndan geçen)

  —Doğu-batı doğrultusunda geniş alanlara sahip ülkelerde birden fazla ortak saat kullanılır. Bu ülkelere örnek; Rusya Çin, ABD ve Kanada verilebilir.

Türkiye’nin Coğrafi Konum Özellikleri

Türkiye’nin Coğrafi Konum Özellikleri

Yorum   

 PARALEL VE ÖZELLİKLERİ

1. Başlangıç paraleli ve en uzun paralel Ekvator (0°)dur,

2. Ekvator'dan kutuplara doğru paralellerin uzunlukları kısalır.

3. 90 tane Kuzey Yarım Küre'de, 90 tane de Güney Yarım Küre'de olmak üzere toplam 18O tane paralel vardır.

4. Ardışık iki paralel arası (1°) her yerde 111 km'dir. Bu nedenle iki paralel arası kuş uçuşu uzaklığı her yerde hesaplamak mümkündür.

5. Paralel dairelerinin dereceleri ekvatordan kutuplara doğru büyür.

Örnek:

28° kuzey paralelindeki x noktasından 50° kuzeydeki y noktasına ve 20° güneydeki z noktasına ulaşmak için kuş uçuşu kaçar km yol gitmek gerekir?

Cevap:

İlk olarak; x=>y’ye gidelim. x-y=50 – 28 =22° kadar paralel var. Peki her parelel arası 111 km değil miydi?

22x111= 2442 km yol gidilir.

x’den z’ye giderken de => zıt kutuplar olduğu için toplayacağız. Yani; x+z=28+20=48

48x111=5328 km yapar.

Enlem: Yerküre üzerindeki herhangi bir noktadan Ekvator düzleminin merkezine çizilen doğru arasındaki açı.

Not: Her paralel enlemdir. Ancak her enlem paralel değildir.

ENLEM ETKİLERİ

Ekvator'dan kutuplara doğru olan değişimler enlem etkisi olarak ifade edilir.

ENLEM DERECESİ BÜYÜDÜKÇE(Ekvatordan Kutuplara Doğru)

Türkiye’de Hatay’dan Sinop’a gittikçe

AZALAN ÖZELLİKLER —Güneş ışınlarının geliş açışı daralır. —Sıcaklık azalır. —Denizlerin tuzluluk oranı azalır. —Kalıcı kar alt sınırı azalır. —Paralellerin uzunlukları azalır. —Çizgisel hız azalır. —Meridyenler arası mesafe azalır.

ARTAN ÖZELLİKLER —Yerçekimi artar. (Kutuplardan basık) —Gece - gündüz süreleri arasındaki fark —Güneş ışınlarının katettiği mesafe tutulma oranı artar. —Gurup ve şafak süresi uzar. —Güneşlenme süresi artar. —Gölge boyu uzunluğu artar.

Aynı yarım kürede, aynı enlem derecesine sahip Olan yerlerde; (A ve B) — güneş ışınlarının geliş açısı — Ekvator'a olan uzaklık — yer çekimi —gurup ve tan süreleri —gölge boyu —gölge yönü —gece-gündüz süreleri —çizgisel hız AYNIDIR	Farklı yarım kürelerde aynı enlem derecesine sahip olan yerlerde (x ve y) — çizgisel hız — gece-gündüz süreleri arasındaki fark — Ekvatora kuş uçuşu uzaklık AYNIDIR

Not: Güneşin doğuş ve batış süreleri aynı enlem üzerinde yer alan yerler için farklıdır. Mesela ekinoks gününde 12 saat gece 12 saat gündüz yaşanır ancak, Iğdır da saat 6.00 da doğan güneş Ankara’da 7.00 da doğar. Bunu gece gündüz süresiyle karıştırma.

MERİDYENLERİN OZELİKLERİ

—Meridyenlerin uzunlukları eşittir.

—Başlangıç meridyeni de diğerleriyle aynı boydadır.

—180 tane doğuda 180 tane batıda olmak üzere toplam 360 tane meridyen vardır.

—İki meridyen arasındaki mesafe Ekvator'dan kutuplara doğru daralır. Çünkü meridyenler kutup noktalarında birleşir.

Not: İki meridyen arası sadece Ekvator üzerinde 111 km'dir.

—Ardışık iki meridyen arası (1°) her yerde 4 dakikadır.

—Bir meridyeni bütünleyen meridyene antimeridyen denir.

Örneğin; 40° doğu meridyeninin anti meridyeni (180° - 40°) 140° batı meridyenidir.

Not: Bir meridyen ile antimeridyeni arasında 12 saat fark vardır. 180° meridyeni tarih değiştirme çizgisi olarak kullanılır. Bu nedenle kara sınırlarına paralel olarak denizlerden geçer.

—Bu durum zig zaglar çizmesine yol açar, Tarih değiştirme çizgisinin doğusu ile batısında gün farklıdır. Başlangıç meridyeninin yerini tarih değiştirme çizgisinin yeri belirlemiştir.

BOYLAM VE ETKİSİ

Boylam:

Bir yerin başlangıç meridyenine olan uzaklığının açı cinsinden ifadesidir.

Aynı boylam üzerindeki noktalarda;

—Yerel saat,

—Güneş ışınlarının gün içinde en büyük açıyla geldiği an,

—Gün içinde gölge boyunun en kısa olduğu an,

—Sadece ekinoks tarihlerinde (21 Mart ve 23 Eylül) güneşin

doğuş ve batış saatleri AYNIDIR.

 

Not: Aynı boylam üzerindeki noktalarda; meridyenler arası mesafenin Ekvator'dan kutuplara doğru daralmasından dolayı başlangıç boylamına uzaklıklar FARKLIDIR.

Örneklendirelim:

x, y ve z'den batıya doğru gidildiğinde aynı mesafede en fazla boylam hangi paralel üzerinde geçilir?

Cevap:

Meridyen arası mesafe Ekvator'dan kutuplara doğru daraldığına göre en fazla boylam z'de geçilir.

Örneklendirelim:

Enlem ve boylam dereceleri verilen A ve B kentlerinden hangisinde izdüşüm alanı daha büyüktür?

 Cevap

Meridyen arası mesafe Ekvator'da daha geniştir. B kenti Ekvator'a daha yakın olduğu için meridyen aralığı daha fazladır. Dolayısıyla B kentinin izdüşüm alanı daha büyüktür.  

Harita Bilgisi

Harita Bilgisi

Yorum   

 Yeryüzünün tamamının veya bir bölümünün kuşbakışı görünüşünün bir ölçek dahilinde düzlem üzerine aktarılmasına harita denir.

Bir çizimin harita özelliği taşıyabilmesi için;

1)Kuşbakışı görünümü yansıtması

2) Bir ölçeğe göre çizilmesi

3) Bir düzleme aktarılması gerekir.

Not: Harita - plan, bir ölçeğe göre çizilir, kroki ise ölçeksiz kabataslak çizilir.

PROJEKSİYON YÖNTEMLERİ

Dünya'nın şeklinden dolayı, harita çizimlerinde bozulmalar meydana gelir. Bu bozulmaları en aza indirgemek için çeşitli projeksiyon yöntemleri kullanılır.

Bu yöntemler;

1) Konik Projeksiyon

Orta enlemlerin çiziminde kullanılır. Bu yöntemde orta enlem çevresi en az hatayla gösterilir.

2) Silindir Projeksiyon

Bu projeksiyon yöntemi Ekvator ve çevresinin çizimi için daha uygundur. Ekvator'dan kutuplara doğru çizimde hata ve bozulma oranı artar.

3) Düzlem Projeksiyon

Bu projeksiyon yöntemi dar alanların çizimi için daha uygundur. Haritanın çizildiği düzlemin ortasından kenarlara doğru hata ve bozulma oranı artar. Kutup haritalarında daha çok kullanılır.

Örneklendirelim:

1) Merkezde Silindir Projeksiyon

2)Merkezde Konik Projeksiyon

3)Merkezde Düzlem Projeksiyon kullanılır.

Not: Projeksiyon yöntemlerinde mantık aynıdır. Önemli olan haritanın merkezine nerenin geleceğidir. Merkezdeki yer gerçeğe daha yakınken, merkezden uzaklaştıkça bozulma artar.

 

HARİTALARDA BULUNMASI GEREKEN BAŞLICA UNSURLAR

-Başlık (Kullanım amacı),

-Ölçek (Küçültme oranı),

-Koordinatlar,

-Yön oku,

-Lejand (Haritanın anahtarı).

Not: Bir haritanın boyutlarında meydana gelecek değişme, elemanlardan ölçeği kesinlikle değiştirirken diğer unsurları değiştirmeyecektir.

ÖLÇEK

Haritalardaki küçültme oranına ölçek denir. Haritalarda ölçek iki şekilde gösterilir. Bunlar;

1. Kesir Ölçek:

Küçültme oranı basit kesirlerle ifade edilen ölçeklerdir. Kesir ölçekte;

-Pay her zaman 1'dir. Bu nedenle her zaman 1 cm karşılığını bulmak gerekir.

-Birim her zaman cm'dir.

-Paydadaki rakam büyüdükçe ölçek küçülür.

Not: Cm'li bir sayıyı km'ye çevirmek için sayının sağ tarafından 5 sıfır silinir.

Yani 1/ 200.000 ölçekli bir haritada 1 cm, 2 km'yi gösterir.

Not: Haritanın boyutunda meydana gelecek değişimde kesir ölçek değeri de değişmek zorundadır.

2. Çizik Ölçek:

Gerçek uzunluğun eşit bölümlere (çentiklere) ayrılmış bir doğru üzerinde gösterilmesidir.

Çizik ölçekte,

-Birim doğrunun sağ tarafına yazılır.

-Çentikler arasının ne kadar olduğuna dair bir bilgi yoksa çentikler arası 1 cm kabul edilir.

-Çentikler arasındaki harita uzunluğu ve gerçek uzunluk aynıdır.

Not: Bir haritada ölçek değerini bulmak için öncelikle haritada 1 cm’lik bir yerin gerçek karşılığını bulmadan olmaz.

Not: Bir haritanın boyutları değişirse çizik ölçek de otomatik olarak değişeceğinden çizik ölçeği değiştirmeye gerek yoktur.

Çizgi Ölçeğin Kesir Ölçeğe Çevrilmesi :

1 cm 10 km ise gerçek uzunluk km'den cm'ye çevrilir.

1/1000,000 (5 sıfır eklenir)

 

HARİTA ÇEŞİTLERİ

A) Kullanım Amaçlarına Göre Haritalar

Siyasi Haritalar

İdari ünitelerin (il, ilçe vb.) sınırlarıyla gösterildiği haritalardır. Bu haritalarda yeryüzü şekilleri ve yükselti hakkında bilgi bulunmaz.

Fiziki Haritalar

Yükselti ve bunun gibi özellikler ile dağ, vadi, plato vb. ünitelerin gösterildiği haritalardır.

HARİTA ÖLÇEKLERİNE ÖRNEKLER

Yükselti değerini, eğim hesaplamayı ve profil çıkarmayı sadece fiziki haritadan elde edebiliriz.Bir haritanın ölçeği değişirse harita üzerindeki alan, uzunluk, ayrıntı gösterme gücü ve düzlemde kapladığı alan değişir. Ancak gerçek alan, koordinatları ve yükselti değerleri değişmez. 

1/10.ooo.ooo -> Dünya

1/5.000.000 ->Afrika Kıtası

1/1 .ooo.ooo ->Türkiye

1/500.ooo ->Adana

1/50.000 ->Seyhan

1/5.000 ->Atatürk Caddesi

1/500 ->Bizim Ev

Renklendirme Yöntemi

Fiziki haritalarda kullanılan bu yöntemde renkler yükselti basamağını ifade eder.

Kullanılan Renk Yeşil Açık yeşil Sarı Turuncu Açık kahverengi Koyu kahverengi Mavi tonları

Yükselti (metre) 0-200 - (Marmara bölgesi) 200-500 500-1000 1000-1500 1500-2000 2000- üzeri – (Doğu Anadolu Bölgesi) Denizler ve Göller

Not: Renkler yeryüzü şekillerini göstermezler, sadece yükselti değerlerini verirler. Örneğin; Doğu Anadolu Bölgesinde kahverengi tonunun kullanılması oranın dağlık olduğunu değil, yükseltisinin fazla olduğunu gösterir.

Bunlar dışında kabartma, gölgelendirme, tarama yöntemleri ve İzohips yöntemi (eş yükselti eğrileri)de kullanılır.

Not: Eğimin fazla olduğu yerde;

-Yol kısadır.

-Akarsuların akış hızı fazladır.

-Kıyı derinliği fazla, kıta sahanlığı dardır.

 

İZOHİPSLERLE YERYÜZÜ ŞEKİLLERİNİN GÖSTERİLMESİ

— Doruk: Dağların zirvelerine doruk denir. İzohipsler dorukları "q, o” gibi sembollerle gösterir.

— Boyun: İki tepenin arasında kalan bölüme boyun denir.

— Çukur: Çukurluklar, derinlik istikametinde ok işareti konularak gösterilir. (Krater)

— Falez: İzohipslerin kıyı çizgisinin hemen gerisinde çok sık uzanmasıyla gösterilir.

— Vadi: İzohipsler akarsuların bulunduğu yerde kaynağa doğru "^” şeklinde girinti yaparak uzanırlar.

— Sırt: Yükseltisi fazla olan yerden yükseltinin az olduğu yere doğru izohipsler "v” şeklinde uzanır.

— Delta: Akarsuyun denize döküldüğü yerde kıyı çizgisinin denize doğru uzanmasıyla ifade edilir.

— Haliç: Okyanus kıyılarında ve akarsuyun ağız kısmında denizin karaya doğru girinti yapmasıyla oluşur.

Not: Delta ve haliçte akarsu şarttır. Eğer akarsu olmazsa koy veya körfez olur. Delta ve haliç zıt şekillerdir ve aynı sahada bulunmazlar.

İzohipslerin Okunması

Özellikler Eğim Akarsuyun akış hızı Akarsuyun enerji potansiyeli Akarsuyun aşındırma gücü Kıta sahanlığı Heyelan riski Kıyı derinliği

Seyreldiği yerler Azdır Azdır Azdır Azdır Geniştir Azdır azdır

Sıklaştığı Yerler Fazladır Fazladır Fazladır Fazladır Dardır Fazladır Fazladır

Haritada Uzunluk bulma

                                      Gerçek Uzunluk

Harita uzunluğu =     ---------------------

                                       Ölçek paydası

 

Örnek: 1/500.000 ölçeği ile çizilen bir haritada 25 km ‘lik bir alan haritada kaç cm ile gösterilmiştir?

1cm   5 km ise   ( 500.000 cm = 5km ‘dir)(her 100.000 cm ,1km ‘dir.

Xcm    25km ‘dir. X= 25 / 5 => 5 cm dir.

Coğrafya Giriş

Coğrafya Giriş

Yorum   

 Doğa ve insan

İnsanla doğal unsurlar arasındaki etkileşimleri kendi prensipleri (nedensellik, dağılış ve karşılıklılık) doğrultusunda inceleyen bilimler topluluğuna Coğrafya denir.

Doğal Unsur

Doğal çevreyi oluşturan unsurların tamamı doğal unsurdur. Bu unsurlar kendine özgü yaşam alanı olan dört ortamdan oluşur. Bunlar;

Atmosfer (Hava Küre): Dünya'yı çepeçevre saran çeşitli gazlardan oluşan doğal bir ortamdır.

Litosfer (Taş Küre): Yerkürenin katı kabuğuna verilen isimdir. Kayaçlar, dağ, vadi, plato gibi yer şekilleri litosferi oluşturan unsurlardır.

Hidrosfer (Su Küre): Litosfer üzerinde bulunan okyanus, deniz, akarsu, göl, bataklık ve yer altı sularına verilen isimdir.

Biyosfer (Canlılar Küresi): Doğal ortam içinde yaşayan canlıların oluşturduğu sisteme verilen isimdir. Bitkiler, hayvanlar, insanlar biyosferi oluşturan unsurlardır.

Dünyamızı oluşturan bu dört farklı ortam birbiriyle karşılıklı ilişki ve etkileşim içindedir. Bu karşılıklı ilişki ve etkileşimin nedenlerini ve sonuçlarını coğrafya incelemektedir.

Coğrafyanın İlkeleri:

1) Nedensellik İlkesi: Olayların oluşum nedenlerini araştırır.

2) Dağılış ilkesi: Coğrafi olayların yeryüzündeki dağılışını inceler. Haritalar bu prensip doğrultusunda oluşturulur.

3) Karşılıklılık İlkesi: Coğrafi olayların birbirleriyle karşılıklı ilişkilerini inceler.

Coğrafyanın Bölümleri

I. Fizikî Coğrafya                                          

Jeomorfoloji (Yer şekli bilimi)                     

Hidrografya (Su bilimi)                               

Klimatoloji (iklim bilimi)                             

Biyocoğrafya (Canlılar bilimi) 

II. Beşerî Coğrafya

Nüfus Coğrafyası

Yerleşme Coğrafyası

Tarım Coğrafyası (Hayvancılık - Ormancılık

Maden Coğrafyası

Sanayi Coğrafyası

Ulaşım Coğrafyası (Haberleşme - iletişim)

Turizm Coğrafyası

Sağlık Coğrafyası

Siyasi Coğrafya

Enerji Coğrafyası